By giętki język był
Mowa seniorów tylko na pozór nie jest przedmiotem zainteresowania logopedów. W pierwszej chwili kojarzymy ich pracę z pomocą niesioną dzieciom na różnych etapach ich rozwoju. Jednak osoby starsze także mogą, a wręcz powinny, zadbać o swoją wymowę. Nie jest to trudne, a bardzo ważne.
Każdy może ćwiczyć język
Gerontologopedia wyjaśnia procesy komunikowania się słownego ludzi w podeszłym wieku i obejmuje duży obszar wiedzy z zakresu logopedii. Jest to dziedzina przydatna seniorom pragnącym pozostać w jak najlepszej kondycji komunikacyjnej.
Starzenie się człowieka to nieuniknione starzenie się także jego mózgu. Czas wywołuje zmiany fizjologiczne lub takie wzmocnione konsekwencjami chorób wieku senioralnego. Język wyrażany w mowie zdradza tymczasem naszą kondycję komunikacyjną. Jest jak wizytówka. Pozwala ocenić kompetencje i sprawności komunikacyjne.
Wydłużające się życie biologiczne musi iść w parze z optymalizacją funkcjonowania w sferze prywatnej oraz publicznej. Chodzi o wydłużoną i odpowiednio zadbaną aktywność społeczną, a jej podstawą jest dobra komunikacja. Tymczasem wiele starszych osób nie jest nawet świadomych tego, że może należycie zadbać o ten obszar swojego życia.
Z jakimi problemami językowymi borykają się seniorzy?
W starzejącym się organizmie dochodzi do wieloaspektowych zaburzeń wpływających bezpośrednio na sferę mowy. Może występować m.in.: spowolnienia procesów językowych, pogorszenie słuchu, monotonia głosu, zmniejszona lub zwiększona głośność, chrypka, niedokładna artykulacja, zmniejszone akcentowanie, wydłużony czas potrzebny do zrozumienia wypowiedzi itp. Z wiekiem pojawia się widoczne ograniczenie sprawności ruchów języka i warg, a także osłabienie mięśni twarzy.
Brak komunikacji społecznej w konsekwencji może prowadzić do upośledzania mechanizmów adaptacyjnych, które są ogromnie ważne w okresie senioralnym. Zachowania językowo-komunikacyjne powiązane są z innymi obszarami, takimi jak procesy poznawcze, pamięć, myślenie czy podejmowanie decyzji.
U seniora zwalniają aktywności neurobiologiczna, poznawcza i językowa. Jednak potrzeba komunikacji pozostaje niezmienna. Każdy człowiek, niezależnie od wieku, powinien mieć możliwość wyrażania swoich myśli, emocji czy potrzeb. Należy więc podsuwać osobom starszym takie narzędzia, które pomogą pokonać napotkane bariery. Warto zrobić wszystko, by problemy językowe nigdy nie stały się przeszkodą i nie wykluczały z aktywnego życia towarzyskiego.
Jak samodzielnie wspierać sprawność językową i komunikacyjną?
Trening językowy dobrze dostosowany do potrzeb seniora pozwala osiągnąć naprawę zadowalające rezultaty. Profesjonalnie zajmuje się tym logopeda, jednak sprawność języka warto ćwiczyć także samodzielnie w domu. Oto podstawowe obszary i wskazówki:
- Oddech
- Obserwuj i kontroluj fazę wdechu i wydechu (długi wdech nosem i długi wydech ustami).
- Dbaj, aby faza wydechowa była długa i spokojna.
- Pilnuj udrożniania jamy nosowej i nawilżania gardła.
- Ćwicz głęboki wdech i wydech, np. zdmuchując świecę, czytając na jednym wydechu jak największą liczbę słów czy dmuchając przez słomkę w zawieszoną kartkę.
- Aparat artykulacyjny – język, wargi, żuchwa i podniebienie miękkie
- Kląskaj lub wysuwaj język z jamy ustnej w różne strony.
- Przesuwaj język między kącikami ust lub wypychaj językiem policzki.
- Przykładaj język do podniebienia i utrzymuj go w takiej pozycji podczas opuszczania i podnoszenia żuchwy.
- Utrzymaj między zaciśniętymi wargami słomkę lub kartkę.
- Powtarzaj sylaby ze spółgłoskami tylnojęzykowymi, np. ka-ka-ka, ko-ko-ko, ku-ku-ku, ak-ka, ok-ko, uk-ku.
- Głos
- Ćwicz poprzez czytanie ze zmiennością wysokości i natężenia głosu.
- Mrucz lub wypowiadaj na zmianę głoski m-n, m-n, m-n.
- Przykładaj szczególną wagę do wymawiania samogłosek (a, e, i, o, u, y).
- Ćwicz wypowiadanie słów na przemian szeptem, półgłosem, głosem pełnym oraz podniesionym.
- Celowo przesadnie akcentuj lub wyolbrzymiaj głoski.
- Pamięć
- Wyszukuj podobieństwa i różnice pomiędzy elementami całości.
- Staraj się zapamiętać i odtworzyć jak najwięcej szczegółów z określonego obrazu.
- Opowiedz komuś lub sobie samemu usłyszaną audycję, program telewizyjny lub przeczytaną książkę.
- Układaj puzzle.
- Powtarzaj sobie ważne daty, numery, adresy, imiona i nazwiska znajomych itp.
Wykonując ćwiczenia, należy zadbać o swój komfort. Zorganizować sobie czas i prywatną przestrzeń, by nie stanowiły one źródła stresu. Warto także każde z ćwiczeń przepracować z logopedą, by mieć pewność, jak prawidłowo się je wykonuje. Jednak najważniejsze są konsekwencja, systematyczność i chęć pracy nad sobą. A to zależy już tylko od nas.