#POKOLENIA

Warszawa jest jedną z niewielu stolic europejskich, obok Berlina i Sztokholmu, w której lasy znajdujące się w granicach miasta zajmują znaczne obszary – blisko 8 tys. ha, co stanowi około 15 proc. powierzchni miasta.

Po zakończeniu II wojny światowej w 1947 r. podjęto uchwałę o odbudowie Warszawy. Wśród architektów i urbanistów pojawiła się wówczas koncepcja, wspierana przez leśników, aby zwiększyć lesistość miasta i otoczyć je zielonym pierścieniem leśnym. Pomysł zyskał aprobatę i w 1949 r. zapadła decyzja, aby lesistość Warszawy wynosiła 23,5 proc. Do końca 1951 r. na terenie miasta stołecznego i okolic zalesiono ponad 15 tys. ha. Wokół stolicy powstał zielony pierścień. Do 2002 r. obszar miasta zwiększył się do około 512 km², a powierzchnia leśna – do około 7 200 ha, co utrzymało lesistość stolicy na poziomie z 1951 r., czyli około 15 proc.

Obecnie nadzór nad całością lasów stolicy pełni jednostka budżetowa Lasy Miejskie Warszawa. Jej celami są prowadzenie gospodarki leśnej według zasad zrównoważonego rozwoju oraz zachowanie i powiększanie zasobów leśnych na obszarze m.st. Warszawy. Podstawowy problem to pogodzenie ochrony przyrody i potrzeb gwałtownie się rozwijającej aglomeracji miejskiej. Lasy warszawskie rozmieszczone są głównie na obrzeżach miasta w 27 kompleksach, zgrupowanych w czterech obwodach leśnych: Bielany–Młociny, Las Sobieskiego, Bemowo–Koło i Kabaty.

Las Bielański. Największy w tym obwodzie kompleks (151,82 ha), z czego większość znajduje się pod ochroną od 1973 r. jako rezerwat przyrody Las Bielański. Las stanowił część królewskich dóbr. Po trzecim rozbiorze Polski przeszedł na własność skarbu państwa i po pewnym czasie został udostępniony mieszkańcom Warszawy. Jeszcze w pierwszej połowie XIX w. stał się modnym miejscem wypoczynku sobotnio-niedzielnego. Decyzja ta wiązała się z całkowitym zakazem wycinki starych drzew.

Warunki przyrodnicze sprawiają, że Las Bielański należy do najciekawszych obiektów w Warszawie. Usytuowany jest na lewym, wysokim brzegu Wisły i jest przecięty dwiema dolinami. Na jego terenie znajduje się nieduże torfowisko, a sam las jest niesłychanie bogaty gatunkowo.

Las Młociny. Stanowi ważną część korytarza ekologicznego łączącego Puszczę Kampinoską i Las Nowa Warszawa z Lasem Bielańskim oraz z doliną Wisły. Mimo niedużej powierzchni (102,23 ha), uznawany jest za jeden z najistotniejszych elementów systemu przyrodniczego stolicy. Dla mieszkańców miasta pełni nie tylko funkcje rekreacyjną i wypoczynkową, lecz także dostarcza czystego powietrza. Chociaż ma stosunkowo niedużą powierzchnię, Las Młociny jest niezwykle urozmaicony. Decydujący wpływ mają na to warunki glebowe i wodne. Występują tu zarówno suche wydmy piaszczyste, jak i bardzo żyzne i wilgotne gleby madowe, na których rosną najbujniejsze polskie lasy, czyli łęgi. Piaszczyste wzniesienia porośnięte są dość ubogimi borami świeżymi i mieszanymi.

W tym obwodzie jeszcze kilka innych kompleksów zasługuje na uwagę: Las Nowa Warszawa, położony wzdłuż szosy Warszawa–Modlin, odgrywający ważną rolę korytarza ekologicznego łączącego Puszczę Kampinoską z Doliną Środkowej Wisły; niewielki kompleks Las Lindego, o ciekawej rzeźbie terenu i interesujących drzewostanach oraz Wydma Żerańska – najmłodszy i zarazem jeden z najmniejszych kompleksów leśnych w Warszawie. Spełnia niezmiernie ważną funkcję, jaką jest minimalizowanie negatywnych skutków zakładów przemysłowych, w okolicy których jest usytuowany. Przez środek Wydmy Żerańskiej przebiegają ulica Marywilska oraz lokalna linia kolejowa.

Uroczyska Dąbrówka, Henryków i Białołęka są najbardziej wysuniętymi na północ Warszawy kompleksami leśnymi po prawej stronie Wisły, należącymi do obwodu Bielany–Młociny. Ich znaczenie jest bardziej rekreacyjno-wypoczynkowe niż gospodarcze.

Las Sobieskiego. Jest drugim co do wielkości (ponad 516 ha) kompleksem leśnym w Warszawie i największym w jej prawobrzeżnej części. Zabiegi gospodarcze ograniczone są tu do niezbędnego minimum, natomiast najistotniejsze są funkcje rekreacyjne i wypoczynkowe terenu. Bezcenna jest funkcja związana z zachowaniem bogactwa przyrodniczego tego terenu. Las Sobieskiego jest bardzo istotnym łącznikiem pomiędzy lasami nadleśnictw Drewnica i Celestynów. Korzystają z niego liczne gatunki zwierząt z największymi, jak łosie czy dziki, wędrujące mniej odwiedzanymi przez ludzi ostojami. Na szczególną uwagę zasługuje funkcja naukowa rezerwatu – Las im. Jana III Sobieskiego. Głównym celem, a zarazem przedmiotem jego ochrony, jest zachowanie naturalnych płatów lasów dębowo-sosnowo-lipowych, które były niegdyś charakterystyczne dla tego rejonu.

Las Matki Mojej. Powstanie tego kompleksu związane jest z II wojną światową i okupacją hitlerowską. Zapoczątkowane na tym terenie przez grupę osób zalesianie nieużytków o charakterze wydmowym w rzeczywistości było przykrywką dla konspiracyjnej działalności. Po wojnie od 1950 r. podjęto systematyczne prace zalesieniowe. Mimo ubogiego składu gatunkowego jest to miejsce spacerowe chętnie odwiedzane przez okolicznych mieszkańców.

Olszynka Grochowska. To tu rozegrała się najkrwawsza bitwa zrywu narodowowyzwoleńczego Polaków w obronie niepodległości podczas powstania listopadowego. Obecny rezerwat Olszynka Grochowska pokrywa się częściowo z historyczną Olszynką bronioną przez oddziały powstańcze w 1831 r. Pierwsze drzewa zasadzono w 1936 r. Wybuch II wojny światowej przerwał zalesianie terenu, lecz po jej zakończeniu ponownie go zalesiono, tworząc jeden z większych obszarów zieleni wysokiej po wschodniej stronie miasta.

Na południowym skraju rezerwatu znajdują się fragmenty umocnień ziemnych z czasów insurekcji kościuszkowskiej. W 1794 r., gdy Warszawie zagroziły wojska pruskie i rosyjskie, Kościuszko nakazał otoczyć miasto siecią fortec przy wszystkich drogach wjazdowych do stolicy. Na skraju lasu Olszynka, przy starym trakcie biegnącym do Warszawy od wschodu, zbudowano fort ziemny oznaczony numerem XIX. Do jego istnienia nawiązuje nazwa pobliskiej ulicy – Wały Kościuszkowskie.

Las Bródno. Kompleks leśny Bródno znajduje się na Targówku pomiędzy ruchliwą Trasą Toruńską i ul. Radzymińską. W jego rejonie rozwijają się liczne hipermarkety oraz osiedla, izolując kompleks od innych lasów. Turystom udostępnione zostały wszystkie drogi przecinające las. Utworzono również ścieżki – rowerową i edukacyjną. Przed wiekami tereny te porastała olbrzymia Puszcza Bródnowska.

Lasek na Kole. Niewielki kompleks, położony w dzielnicy Wola, który powstał w okresie międzywojennym w akcji zalesiania miasta. Drzewostany są stosunkowo młode, jednak mieszkańcy chętnie tu odpoczywają. Szczególnie urokliwie Lasek na Kole wygląda pod koniec maja i na początku czerwca, kiedy kwitną robinie akacjowe. Wówczas po lesie rozchodzi się przyjemny zapach kwitnących drzew, a drzewostan zabarwia się na biało.

Las Bemowo. Kompleks leśny o powierzchni 508,58 ha jest trzecim pod względem wielkości w Warszawie. Położony w obrębie dzielnic Bemowo i Bielany oraz na terenie gminy Stare Babice, gdzie graniczy z Kampinoskim Parkiem Narodowym.

Po powstaniu styczniowym teren ten został zajęty przez wojska rosyjskie pod budowę fortów. Resztki sosnowego starodrzewu są pozostałością po pierwszych zalesieniach, które wykonano w tamtym okresie. Ponad jedną trzecią powierzchni zajmują tereny podmokłe (bagna, bory wilgotne, olsy). Z uwagi na duże wartości przyrodnicze niektórych fragmentów powołano na jego terenie dwa rezerwaty – Łosiowe Błota, w celu zachowania zbiorowisk roślinności torfowisk niskich charakterystycznych dla Kotliny Warszawskiej, oraz Kalinową Łąkę, którą tworzy podmokła śródleśna łąka porośniętą kaliną koralową. Dla potrzeb turystyczno-wypoczynkowych utworzono ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną o długości 5 km, poprowadzoną tak, by ukazać różne typy siedliskowe lasu i fragment rezerwatu Łosiowe Błota. Z myślą o edukacji najmłodszych przygotowano ścieżkę Odnaleźć Zgubka. Znajduje się przy ul. Sikorskiego na tyłach Cmentarza Wojskowego.

Las Kabacki. Jest największym kompleksem leśnym w granicach Warszawy, a także największym rezerwatem województwa mazowieckiego, najliczniej odwiedzanym przez mieszkańców stolicy. Teren rezerwatu jest równinny z wyjątkiem części wschodniej, gdzie znajduje się pięknie usytuowany fragment Skarpy Warszawskiej.

Do 1938 r. pozostawał własnością prywatną, kiedy to prezydent Warszawy, Stefan Starzyński, wykupił go celem udostępnienia mieszkańcom, aby mogli w nim wypoczywać. W 1980 r. dzięki staraniom Czesława Łaszka powstał rezerwat, którego zadaniem stało się zachowanie wartości społecznych i krajobrazowych środowiska przyrodniczego Warszawy. Wraz z jego utworzeniem zaprzestano dużych powierzchniowych zrębów, a w zamian wprowadzono przebudowę drzewostanu, w efekcie czego zwiększył się udział gatunków liściastych, które są odpowiednie dla siedlisk tego rezerwatu.

Lasy Miejskie Warszawa
ul. Korkowa 170A, 04-549 Warszawa
sekretariat@lasymiejskie.waw.pl, https://lasymiejskie.waw.pl