#POKOLENIA

Problem jest ogromny. Autorzy analizy zgromadzili dane z 52 badań prowadzonych w 28 państwach, w tym 12 krajach o niskich i średnich dochodach. Okazało się, że aż 16 proc. ludzi po 60. roku życia doświadcza jakiejś formy przemocy. Występuje ona zarówno w krajach rozwiniętych, jak
i rozwijających się, a osoby stosujące agresję pochodzą z różnych grup społecznych. Przemoc w rodzinie jest – niestety – zjawiskiem częstszym niż ta, na jaką jesteśmy narażeni na ulicy, w barze lub miejscu pracy.

Przemoc to każde zachowanie, które nas poniża, ogranicza naszą wolność, narusza nasze prawa i powoduje psychiczne lub fizyczne cierpienie. Może to być działanie jednorazowe lub powtarzające się, działanie umyślne lub zaniechanie.

Najczęściej występujące rodzaje przemocy to:

• przemoc fizyczna – zachowania agresywne prowadzące do bólu, fizycznych obrażeń, pogorszenia zdrowia (bicie, popychanie, kopanie itp.);
• przemoc psychiczna – zachowania agresywne, najczęściej w formie ataków słownych, wywołujące emocjonalny ból lub cierpienie (upokarzanie, szydzenie, zawstydzanie, ciągłe krytykowanie, szantaż, kontrolowanie). Jej celem jest zmniejszenie poczucia własnej wartości, wzbudzenie w ofierze strachu
  i pozbawienie jej bezpieczeństwa;
• przemoc ekonomiczna – wykorzystanie finansowe lub uzależnienie ekonomiczne ofiary od sprawcy;
• przemoc seksualna – działanie mające na celu zmuszenie ofiary do podjęcia współżycia bądź niechcianych zachowań seksualnych, sadyzm;
• przemoc instytucjonalna – podane wyżej rodzaje nadużyć występujące
  w urzędach, przychodniach, szpitalach, domach pomocy społecznej i tym podobnych instytucjach, a także niedostosowanie systemu bądź zaniechania w procedurach. Osoby starsze skarżą się także na bagatelizowanie ich problemów, ograniczanie należnej im uwagi i czasu, zwracanie się do nich po imieniu, okazywanie zniecierpliwienia wobec ich niepełnosprawności (np. niedosłyszenia, powolności), niedawanie wiary ich skargom.

Ze wszystkich przypadków przemocy objętych badaniem, którego wyniki opublikowano na łamach „Lancet Global Health”, przemoc psychiczna stanowiła 11,6 proc., ekonomiczna – 6,8 proc., zaniedbania w opiece – 4,2 proc., przemoc fizyczna – 2,6 proc., seksualna – 0,9 proc.

Przemoc psychiczna zajmująca pierwsze miejsce na liście posługuje się najczęściej słowem i jest często trudna do zauważenia. W przeciwieństwie do agresji fizycznej, łatwo rozpoznawalnej, bo siniaki, podbite oko czy złamana ręka są od razu widoczne. Przemoc psychiczna pozostawia ślady w psychice i często utrudnia później powrót do normalności.

Starość niesie ze sobą spadek siły fizycznej, ograniczenie sprawności ruchowej
i jako taka może narażać człowieka na zwiększone prawdopodobieństwo przemocy. Dodatkowo niepełnosprawność może czynić go zależnym od innych w zakresie zaspokojenia najbardziej podstawowych potrzeb fizjologicznych i psychicznych.

Wszystkie formy przemocy i niewłaściwego traktowania seniorów odbijają się na ich zdrowiu fizycznym oraz psychicznym i skutkują wyższą częstotliwością hospitalizacji i zgonów.

Dom rodzinny, który powinien być bezpieczny, ciepły i pełen miłości, dla wielu ludzi jest miejscem terroru i cierpienia, zagrożenia i poniżenia, lęku
i rozpaczy. To przemoc domowa, o której do niedawna niewiele mówiono
i pisano. A jest ekstremalnie częsta…

Realna ocena zjawiska nadużyć wobec osób starszych w Polsce jest niemożliwa ze względu na dużą liczbę nieujawnionych incydentów. Ofiarami są zazwyczaj ludzie mieszkający ze sprawcą pod jednym dachem, odizolowani od rodziny i znajomych.

Osoby starsze rzadko szukają wsparcia. Bardzo często ofiara zaprzecza, że doznaje przemocy, albo usprawiedliwia sprawcę i obwinia siebie za to, co się stało.

Starzy rodzice zazwyczaj czują się odpowiedzialni za zachowanie swoich dorosłych dzieci, gdyż „tak je sobie wychowali”. Powstrzymują ich uczucie wstydu, obawa przed umieszczeniem w domu starców, lęk przed gniewem. Bardzo często sprawę komplikuje zależność emocjonalna, materialna czy mieszkaniowa.

Zapobieganie przemocy wobec osób starszych wymaga zaangażowania wielu środowisk. Zasadniczą rolę w reagowaniu na nią odgrywają pracownicy służby zdrowia pierwszego kontaktu. Istotne znaczenie ma edukacja, również
z wykorzystaniem mediów. Dotyczy to zarówno edukacji profesjonalistów, jak
i całego społeczeństwa (przełamywanie tabu i obalanie stereotypów istniejących w stosunku do ludzi starszych).

Przemoc w rodzinie nie jest sprawą prywatną, jest przestępstwem. Postawa polegająca na udawaniu, że problemu nie ma lub że nas bezpośrednio nie dotyczy, jest rozwiązaniem najgorszym z możliwych. Jeżeli podejrzewamy, że ktoś jest ofiarą agresji, porozmawiajmy z nim, udzielmy wsparcia, zaoferujmy pomoc. Nie bądźmy obojętni, jeżeli nasze spostrzeżenia, intuicja, doniesienia osób trzecich wywołają w nas przekonanie, że mamy do czynienia z przemocą.

Powinność wynikająca z podanego artykułu spoczywa na każdym z nas: na rodzinie, sąsiadach, osobach zrzeszonych w klubach seniora albo wspólnotach wyznaniowych, na pracownikach placówek służby zdrowia, ośrodków pomocy społecznej, fundacji czy stowarzyszeń.

Zawiadomienie pisemne może być wysłane pocztą, e-mailem lub dostarczone osobiście do jednostki policji lub prokuratury. Powinno zawierać oznaczenie organu, nasze dane osobowe i adres, opis sprawy, datę oraz podpis (art. 119 k.p.k.). Należy zadbać o potwierdzenie złożenia zawiadomienia, na przykład wysyłając je listem poleconym lub prosząc o stosowną pieczęć na jego kopii. Zawiadomienie ustne zostanie przyjęte i spisane przez funkcjonariusza policji w formie protokołu.

Fakt przemocy czy zaniedbania można zgłosić również w ośrodku pomocy społecznej. Jeśli sytuacja nie wymaga natychmiastowej interwencji, warto przedstawić problem osobie z dalszej rodziny, księdzu proboszczowi, sąsiadce czy też organizacji pozarządowej.

Adresy i telefony instytucji zajmujących się problemami rodziny można znaleźć w każdej przychodni publicznej służby zdrowia, w urzędzie gminy/dzielnicy itp.

1. Ośrodki Pomocy Społecznej w każdej z warszawskich dzielnic.
2. Fundacja Projekt Starsi Pomaga osobom starszym, doświadczającym przemocy poprzez działania interwencyjne, pomoc psychologiczną, prawną i grupę wsparcia. Potrzebujesz pomocy? Zadzwoń: 537 375 505.
3. STOWARZYSZENIE „OPTA” UL. MARSZAŁKOWSKA 85, LOK. 34, 00-683 WARSZAWA, tel.: +48 22 6225252.
4.  Warszawski Ośrodek Interwencji KryzysowejPunkt interwencyjnye– pl. Dąbrowskiego 7; tel. 22 837 55 59, 535 430 902, czynne od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-20.00.Poradnia ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie – ul. Belgijska 4; tel./fax.: 22 845 12 12, 22 622 25 27; czynne od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-20.00.
5. Fundacja Centrum Praw Kobiet – Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie – tel. 22 828 38 26, 22 622 25 27, całodobowy telefon interwencyjny: 600 07 07 17
6. Fundacja Feminoteka, ul. Konrada Guderskiego 3/96, 572 670 874
7. Stowarzyszenie OPTA, ul. Marszałkowska 85 lok. 34, tel. 22 424 09 89
8. Fundacja Centrum Edukacji Liderskiej, ul. Wiśniowa 42 lok. 39, tel. 22 646 22 56

10 maja o godz. 14.30 w Centrum Aktywności Międzypokoleniowej „Nowolipie” przy ul. Nowolipie 25b odbędzie się wykład dotyczący przemocy wobec osób starszych. Wykład poprowadzi Magdalena Rutkowska z Fundacji Projekt Starsi.