#POKOLENIA

Jak wynika z badań Science Advances, osoby powyżej 65. roku życia udostępniają fałszywe wiadomości siedem razy częściej niż te w wieku 18–25 lat. Naukowcy nie wiedzą, dlaczego tak się dzieje, ale wskazują, że może być to spowodowane brakiem wprawy w korzystaniu z mediów społecznościowych i niemożnością rozeznania się komu i w co można wierzyć. Nie ma się jednak co obwiniać – na sensacyjne nagłówki często nabierają się nawet medialni wyjadacze.

Fake newsy dotyczą wszelkich tematów – najczęściej są to nieprawdziwe rewelacje na temat życia ludzi show-biznesu, spraw politycznych i klimatu. Ich celem jest osiągnięcie korzyści – politycznych, finansowych – przez grupę, która je tworzy i rozpowszechnia.

Fake newsy rozprzestrzeniają się poprzez serwisy informacyjne, media elektroniczne i serwisy społecznościowe. Pomagają w tym tzw. trolle internetowe, ale też coraz częściej boty – programy automatycznie generujące treści. Infekowanie fałszywymi wiadomościami odbywa się analogicznie do przekazywania zjadliwego wirusa. Rozprzestrzeniają się one w bardzo szybkim tempie dzięki chwytliwym tytułom i sensacyjnym obrazom – już nie tylko zdjęciom, które są zmanipulowane lub są wręcz okazują się fotomontażami, lecz także nagraniom filmowym, tzw. deep fake (czyt. dip fejk).

Szczególnie w tej ostatniej technologii fachowcy upatrują największe zagrożenie. Niemożliwa do wychwycenia ludzkim okiem manipulacja obrazu wideo, w której np. aktorom nakłada się twarze znanych osób, może być źródłem poważnych oskarżeń i tragicznych pomyłek. Dlatego różne organizacje i społeczności podejmują kroki mające na celu walkę z fake newsami – poprzez weryfikację sensacyjnych wiadomości i upowszechnianie prawdy o nich. Na Facebooku można już zobaczyć komunikaty dementujące niektóre informacje.

Wiedzę o tym, jak rozpoznać fake newsa można uzyskać na stronach takich jak stopfake.org, legalniwsieci.pl i sprawdzam.afp.com. Front Europejski – nieformalna inicjatywa tworzona wspólnie przez proeuropejskie organizacje pozarządowe – zainicjował społeczność Wojowników Klawiatury skupioną w grupie na Facebooku o tej samej nazwie. Wszystko po to, by ostrzegać przed nieprawdziwymi informacjami.

Emocjonalny tytuł i nieznany kontekst to pierwszy znak, że możesz mieć do czynienia z manipulacją. Przyjrzyj się bliżej takiej wiadomości:

• Dokonaj analizy źródła informacji.
• Zapoznaj się z treścią wiadomości, a nie tylko z samym jej nagłówkiem, który ma na celu przyciągnąć uwagę kontrowersyjnym zestawieniem słów.
• Sprawdź autorów informacji oraz ich wiarygodność.
• Sprawdź, czy inne źródła podają te same treści.
• Sprawdź datę publikacji.
• Rozważ, czy nie jest to żart lub satyra.
• Przeanalizuj własne przekonania (czy nie wpływają one na twój osąd).
• Zapytaj ekspertów.

(za: Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich IFLA)