#POKOLENIA

Częścią duszy Warszawy są kościoły związane ze św. Franciszkiem. Niewielu jest tak znanych  świętych, jak Biedaczyna z Asyżu. Podobnie jak na całym świecie, i w naszym mieście znaleźć możemy franciszkanów różnych gałęzi tej wspólnoty. Wybierzmy się więc na spacer ich śladami przez Stare i Nowe Miasto oraz Śródmieście.

Podróż zaczynamy przy pl. Zamkowym, w kościele św. Anny (Krakowskie Przedmieście 68). Ponad 400 lat posługiwali w nim bernardyni. W Warszawie znaleźli się oni za sprawą księcia Bolesława IV i jego żony Anny. W 1454 r. ich kościół został poświęcony. Przebudowy wspierali polscy władcy. Świątynia kolejno: nabierała cech barokowych (1660-67), zyskała rokokowe ołtarze (połowa XVIII w.), klasycystyczną fasadę (1786-88). W jej wnętrzu podziwiać możemy barokowy wystrój z polichromią z połowy XVIII w. Wtedy też powstały ołtarze, ambona i organy. Patronami kaplic są NMP Loretańska i Ładysław z Gielniowa.

Zakon bernardyński został zlikwidowany przez władze po powstaniu styczniowym. Odrodzenie zawdzięcza m.in. św. Janowi Pawłowi II. Nie wrócił jednak do św. Anny, której świątynia w 1928 r. stała się ośrodkiem duszpasterstwa akademickiego. II wojna światowa w dużej mierze oszczędziła budowlę. Przykościelna wieża to znany punkt widokowy, latem zaś w kościele odbywają się koncerty organowe.

Zakon kapucynów sprowadził do Polski król Jan III. Warszawski kościół, z 1683-92 – votum dziękczynne za wiktorię wiedeńską – stoi przy ul. Miodowej 13.  Przed wejściem znajduje się rzeźba NMP oraz, po prawej stronie, w głębi – poruszająca Pieta. We wnętrzu oprócz ołtarza głównego jest kilka kaplic, m.in. Matki Bożej Nieustającej Pomocy i Królewska – z urnami zawierającymi trzewia Augusta II i serce Jana III.

Po powstaniu styczniowym wydany został ukaz o kasacie klasztorów i warszawski kościół kapucynów przejęła władza diecezjalna. Po odzyskaniu niepodległości wrócili oni do Warszawy. W 1944 r. dokonane zostały znaczne zniszczenia kościoła, ale po wojnie był on pierwszym odbudowanym w stolicy. W kaplicy królewskiej umieszczono wymowny obraz Jezusa Miłosiernego, a w ołtarzu głównym – obraz „Przemienienie Pańskie”. Przy świątyni działa Dom Pomocy im. bł Aniceta – miejsce wsparcia bezdomnych. Kapucyni słyną też jako spowiednicy. Każdy chyba warszawianin wie, że u kapucynów zobaczyć można Bożonarodzeniową, ruchomą szopkę.

Późnobarokowy kościół pw. Stygmatów św. Franciszka, franciszkanów konwentualnych, stoi w narożniku ulic Zakroczymskiej i Franciszkańskiej. W roku 1645 na jego powstanie zezwolił Władysław IV. Pierwsze dwie świątynie były drewniane, kolejna – na obecnym miejscu – powstała w latach 1680-1733. Fundatorem był Jan III. Pod koniec XVIII w. fasadzie nadano cechy klasycystycznych i podwyższono wieże. Po powstaniu styczniowym i kasacie zakonu świątynia stała się kościołem garnizonowym. W lata 1918-19 to dawni gospodarze wrócili do stolicy. We wrześniu 1939 kościół dotykają wojenne działania. W 1944 r. zakonnicy wspierają powstańców i zostają internowani. W 1945 r., po ich powrocie, odprawiono tu pierwszą powojenną Mszę w lewobrzeżnej Warszawie.

Centralnym miejscem świątyni jest ołtarz z obrazem „Stygmatyzacja św. Franciszka”. Po jego lewej stronie znajduje się kaplica Matki Bożej Pocieszenia. Kościelne organy można usłyszeć podczas liturgii i koncertów.

Kościół św. Antoniego, reformatów, przy ul. Senatorskiej 31, wybudowany został w 1611 r. z fundacji króla Zygmunta III jako świątynia drewniana – votum dziękczynne za zwycięstwo w oblężeniu Smoleńska. Po zniszczeniu w najeździe szwedzkim na jego miejscu w latach 70. XVII w. wzniesiono murowaną barokową świątynię. Od ulicy klasycystycznym ogrodzeniem oddzielono ją w 1770 r. W 1866 r. kościół stał się siedzibą parafii; w następnym roku klasztor uległ kasacie. W krużgankach wokół dziedzińca zobaczyć można tablice konmemoratywne, upamiętniające m.in. Klementynę Hoffmanową, Stanisława Jachowicza, Franciszka Smuglewicza, Rafała Hadziewicza oraz licznych żołnierzy poległych w II wojny światowej. Po częściowym zniszczeniu w powstaniu warszawskim świątynię po wojnie odbudowano dzięki staraniom franciszkanów, którzy powrócili do swojego klasztoru.

Przed kościołem stoi figura Najświętszej Maryi Panny z połowy XIX w. Do dziś podziwiać możemy w świątyni ołtarze z XVI-XVIII w., epitafia, stacje Drogi Krzyżowej z XVIII w. Kaplice to miejsca kultu św. Antoniego, Serca Pana Jezusa, Świętej Rodziny i Najświętszej Maryi Panny.

Kościół św. Marcina, przy ul. Piwnej 9/11, w połowie XIV w. ufundował książę mazowiecki Siemowit z żoną Eufemią. Gotycką świątynię rozbudowano w XVI w., później nastąpiły kolejne przebudowy. W XVIII w. świątynia otrzymała rokokowe wyposażenie. Powstanie Warszawskie przyniosło spalenie i częściowe zburzenie budowli. W czasie odbudowy wnętrze otrzymało nowoczesne wyposażenie umiejętnie połączone z elementami zabytkowymi.

Dwie kaplice, do których możemy zajść, to miejsca kultu Matki Bożej Bolesnej i Pana Jezusa. O obrazie w pierwszej z nich Adam Jarzębski pisał, że jest żałobliwie malowany, przez cuda aprobowany. Kościół posiada gotycką wieżę z barokowym hełmem. W II poł. XIX w. nastąpiła kasata zakonu augustianów, dotychczasowych gospodarzy świątyni. W latach międzywojennych kościół był świątynią filialną. Po wojnie obiekt został powierzony siostrom Franciszkankom Służebnicom Krzyża.

Z kościołem św. Anny związany był bł. Ładysław z Gielniowa. Ok. 1466 r. został on kapłanem, a pod koniec życia – gwardianem warszawskiego klasztoru. Zmarł w 1505 r. Ładysław tworzył pieśni religijne w języku polskim, niektóre – znane do dziś. Błogosławionym Kościół ogłosił go w 1750, ale już półtora wieku wcześniej obrany został patronem Warszawy. W ikonografii przedstawiany jest ratujący miasto od epidemii.

W kościele kapucynów posługiwało dwóch błogosławionych: Honorat Koźmiński i Anicet Kopliński. Pierwszy z nich w czasie studiów osadzony został w Cytadeli, przeżywając kryzys wiary. Po uwolnieniu wstąpił do kapucynów. Jako kapłan starał się krzewić religijno-moralne odrodzenie społeczeństwa. Po kasacie klasztorów posługiwał w Zakroczymiu, a następnie – w Nowym Mieście nad Pilicą. Zmarł w 1916 r. O. Anicet urodził się na Pomorzu. Jego ojciec był polskim katolikiem, matka – niemiecką luteranką. Wstąpił do kapucynów i został kapłanem. W 1918 r. przybył do Polski, nazwano go „jałmużnikiem Warszawy”. Podczas II wojny światowej pomoc niósł Polakom i Żydom. Zginął, zmaltretowany przez Niemców, w Oświęcimiu.

Bł. Matka Elżbieta Róża Czacka związana jest z kościołem św. Marcina, którego gospodarzem jest założone przez nią zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża. Urodziła się w 1876 r. Po utracie wzroku poświęciła się służbie niewidomym. Założyła w tym celu Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, którego placówki (m.in. w Laskach) do dziś mają za zadanie usamodzielniać niewidomych.

Choć św. Franciszek dla siebie wybierał zawsze to, co najuboższe, podkreślał, że domy Boże powinny być miejscami najpiękniejszymi. Wierność tej zasadzie widać dobrze także w warszawskich franciszkańskich świątyniach. Spacer po Warszawie franciszkańskiej może więc być źródłem głębokich przeżyć i duchowych, i artystycznych.