#POKOLENIA

Historia mojej znajomości z rodziną Łopieńskich ma już 39 lat. Zaczęła się 12 października 1982 roku, kiedy w studiu Polskiego Radia rozmawiałam z Tadeuszem Łopieńskim, nestorem polskich brązowników, autorem książki „Okruchy brązu”, która właśnie wtedy ukazała się w PWN, w „bibliotece problemów”. Tadeusz Łopieński to kontynuator rodzinnej tradycji, najstarszej firmy brązowniczej, zasłużonej dla Warszawy, wtedy już od trzech pokoleń. Pamiątką tej radiowej rozmowy jest książka, którą dostałam w prezencie od autora, podpisana: Tad. Łopieński, Warszawa, 12.X.1982r.

31 lat później, 4 czerwca 2013 roku, pani Anna Łopieńska-Lipczyk, wpisała do książki ojca dedykację: Idąc w ślady Mego Ojca, wraz z ukłonami i podziękowaniami dla pani redaktor Marzanny de Latour, za wspaniały „Koszykowy” artykuł o Łopieńskich.

„Koszykowy”, bo jesteśmy sąsiadami na śródmiejskich Koszykach. Od 1960 roku Pracownia Sztuki Dekoracyjnej, d. BRACIA ŁOPIEŃSCY, mieści się przy ul. Poznańskiej 24, a ja mieszkam przy pobliskiej Wspólnej. Podziękowania były za artykuł o historii Łopieńskich w „Gazecie na Koszykach”, którą wymyśliłam i prowadziłam jako wiceprzewodnicząca Rady Osiedla Koszyki. Nasza znajomość ma też wymiar sąsiedzki, na co dzień. Świadczy o tym zdjęcie z sąsiadami pracowni i ulicznym koszem na śmieci. Był tu bardzo potrzebny i udało nam się go załatwić.

Blisko, przy Hożej 55, była odlewnia Łopieńskich, w której powstawały pomniki. Po niej pozostał dziś zaledwie frontowy mur, który jest ozdobą nowego budynku z umieszczoną tablicą o odlewaniu tu przez Łopieńskich granatów w czasie Powstania Warszawskiego. Bracia Łopieńscy mieli przed wojną wzorcownię i sklep w Kordegardzie na Krakowskim Przedmieściu, a nieco wcześniej sklep Grzegorz na Nowym Świecie.

Łopieńscy to najstarsza rodzinna warszawska firma. Jej historia zaczęła się w 1862 roku na Ordynackiej 3, gdzie Jan Łopieński założył „jednoosobową fabrykę”, w której  projektował i wykonywał ze srebra, brązu i metali szlachetnych luksusowe przedmioty, jak choćby zastawy stołowe. Firmę przejęli jego synowie, Feliks i Grzegorz, drugie pokolenie Łopieńskich, którzy po 1900 roku zaczęli występować razem pod szyldem „Bracia Łopieńscy”. Ich trzeci brat, Ignacy, był współpracującym z nimi rzeźbiarzem, malarzem i w końcu „odnowicielem (ojcem) współczesnej grafiki polskiej”. Synowie Grzegorza, Władysław, Tadeusz i Zdzisław to kolejne pokolenie firmy „Bracia Łopieńscy”. Dziś czwarte pokolenie — Anna Łopieńska-Lipczyk, córka Tadeusza, z mężem Wojciechem Lipczykiem, sprawuje pieczę nad spuścizną po przodkach, kontynuując ich dzieło w „Pracowni Sztuki Dekoracyjnej, dawniej Bracia Łopieńscy”, na Poznańskiej 24.

Anna Łopieńska-Lipczyk: Nie bardzo na korzyść się zmieniło, ponieważ mamy mniej zamówień. Firmy i instytucje w okresie tych ostatnich lat, w związku m.in. z pandemią, organizują  mniej uroczystości z wręczaniem statuetek, ale ratujemy się robiąc rozmaite reperacje, renowacje etc. Na przykład w tej chwili realizujemy zamówienie na renowację obiektów muzealnych w Muzeum Okręgowym w Koninie.  Poza tym brązy, ale to dopiero jest początek negocjacji dotyczącej wykonania dosyć dużych brązów do pałacowych mebli.

Dziś najbardziej raduje nas to, że odbyła się wystawa Ignacego Łopieńskiego w Muzeum Narodowym. Cudownie, że organizatorzy zdążyli stworzyć ją tuż przed pandemią. Wobec ogromnego zainteresowania została przedłużona o trzy miesiące, do 15 marca 2020 roku. To była dla nas ogromna satysfakcja.

Anna Łopieńska-Lipczyk: Tak, Ignacy Łopieński był bratem Feliksa i Grzegorza, mojego dziadka, czyli moim dziadkiem stryjecznym. Wystawa jego prac miała zostać otwarta w Muzeum Narodowym 1 września 1939 roku. Oczywiście do jej otwarcia nie doszło i dlatego teraz, po 80 latach miała taki ładny tytuł, „Wystawa, której nie było”. Udało się zgromadzić na wystawie mnóstwo prac Ignacego, w tym 130 odzyskanych przez polską ambasadę w Austrii, plus bogaty zbiór z  Muzeum Narodowego. Do tego kolekcjonerzy prywatni, muzea z całej Polski, nawet z Zakopanego góral się pojawił świetny.

Wojciech Lipczyk: Niemcy, uciekając z Warszawy w 1944 roku, wywieźli wszystkie grafiki Ignacego Łopieńskiego i Alfreda Chauppe (to wbrew pozorom też znany polski grafik), i właśnie te grafiki zostały po latach odkryte przez pracownicę polskiej ambasady w Wiedniu, na zamku Fischhorn (ok. 60 kilometrów od Wiednia), razem z innymi zrabowanymi dziełami sztuki, głównie z Muzeum Narodowego. To było wielkie odkrycie, ponieważ w efekcie ponad 130 prac Ignacego Łopieńskiego wróciło do Polski.

Dotąd nie zdawaliśmy sobie w pełni sprawy z tego ile dzieł sztuki Austriacy wywieźli z Polski. Nie tylko Niemcy i Rosjanie rabowali. Te nasze grafiki wróciły dzięki ogromnemu samozaparciu jednego z profesorów austriackch, muzealnika, który się uparł i pokonał całe morze austriackich przepisów broniących prawa własności „zdobytych trofeów wojennych”. Austriacy zwrócili wreszcie do Warszawy to co zrabowali, a minister Radosław Sikorski przekazał odnalezione skarby na ręce ówczesnej dyrektor Muzeum Narodowego. Nareszcie można było przypomnieć opinii publicznej zapomnianą postać Ignacego tworząc wielką wystawę jego prac graficznych i malarskich.

Na „Wystawie, której nie było” udało się zgromadzić mnóstwo prac Ignacego, w tym 130 odzyskanych przez polską ambasadę w Austrii, plus bogaty zbiór z  Muzeum Narodowego. Do tego kolekcjonerzy prywatni, muzea z całej Polski, nawet z Zakopanego góral się pojawił.

Anna Łopieńska-Lipczyk: Pasaż powstał około 10 lat temu, w 2010 lub  w 2011 roku. To jest znowu cała historia, bo mój ojciec, Tadeusz, przez lata starał się, żeby w Warszawie była ulica podchorążego Alka Dawidowskiego.

Wojciech Lipczyk: To bohaterski żołnierz Szarych Szeregów, Armii Krajowej. Miał różne pseudonimy, nie tylko Alek, jego honorowy pseudonim to Kopernicki, bo to on usunął „pod nosem Niemców i granatowej  policji” tablicę z niemieckimi napisami z pomnika Mikołaja Kopernika, sugerującą, że Kopernik był Niemcem. W odwecie  kulturträgerzy zdemontowali pomnik Jana Kilińskiego. To wtedy na murach Muzeum Narodowego pojawił się napis wykonany nocą przez Alka Dawidowskiego: Jam tu, ludu Warszawy, Kiliński Jan. Niemcy zdołowali bowiem w tajemnicy ten pomnik w piwnicach Muzeum, chcąc by ślad po nim zniknął. Dzięki Alkowi to się nie udało. Mój teść, powojenny obrońca pomników warszawskich, walczył z inercją urzędniczą, chcąc by miasto uhonorowało jakoś obrońców pomników warszawskich. Alek to niezwykle kolorowa postać i dużo jest o nim takich pełnych młodzieńczej fantazji, bohaterskich, okupacyjnych historii, dlatego teść uparł się, by powstała w Warszawie ulica Alka Dawidowskiego. Przejęliśmy tę „pałeczkę” od niego i razem z Anią tak długo pisaliśmy do różnych urzędów, że w końcu komisja d/s nazw ulic warszawskich przyznała Alkowi odcinek nienazwanej ulicy w rejonie Dworca Gdańskiego. I jest wreszcie ta ulica. Przy okazji uhonorowania Alka Dawidowskiego, uhonorowano nas, najstarszą, istniejącą rodzinną firmę Warszawy, czym nas zaskoczono. Mamy ulicę! Na pasażu, przy byłym sklepie Banku PKO BP, a późniejszym największym i najsłynniejszym ciucholandzie w Warszawie, zamontowano tablice „Pasaż Braci Łopieńskich”. To jest nasza duma. Ulica, którą zostali uhonorowani przodkowie mojej żony…

Anna Łopieńska-Lipczyk: Niedawno, w ramach Budżetu Obywatelskiego miasta stołecznego Warszawy, gdzie mieszkańcy składają wnioski co Urząd Miasta powinien sfinansować, była również akcja, żeby ten pasaż zamienić na swoisty ogród miejski. Żeby były kwiaty z fontanną, żeby mieszkańcy mogli tam spokojnie wypoczywać. W tym rejonie nie ma tego typu enklawy. Na razie się nie udało, za mało było głosów, ale mamy nadzieję, że prędzej czy później zakwitną tam kwiaty.

Anna Łopieńska-Lipczyk: Tak. Przygotowujemy do druku pamiętniki mojego ojca, dotyczące jego drogi zawodowej. Fotografie, pamiętnik, gdzie opisuje swoją pracę w odlewniach, we Francji, w Rzymie, we Florencji. I to są szalenie ciekawe spostrzeżenia, jakie różnice były pomiędzy tymi odlewniami. Ojciec był pasjonatem tego tematu. Ocalało trochę tych dokumentów, na przykład jego piękna kartka z Rzymu. Pisze do rodziców w 1926 roku, że zaczyna pracę od poniedziałku, że znany rzeźbiarz, Antoni Madejski, przyjaciel Braci Łopieńskich, załatwił mu pracę w sławnej odlewni. Ojciec pisze gdzie i jak mieszka, opatrując tę kartkę całą garścią innych, ciekawych informacji. W tej chwili bardzo usilnie staramy się o wydanie Pamiętnika Tadeusza Łopieńskiego. Już oddaliśmy całość materiałów do redaktorskiego opracowania i przygotowania książki do druku, ale jeszcze opisujemy do niej zdjęcia, a ma być tych zdjęć — bagatela,  prawie 50 sztuk.

Przygotowujemy do druku pamiętniki mojego ojca, dotyczące jego drogi zawodowej. Fotografie, pamiętnik, gdzie opisuje swoją pracę w odlewniach, we Francji, w Rzymie, we Florencji.

Przygotowujemy do druku pamiętniki Tadeusza Łopieńskiego, dotyczące jego drogi zawodowej. Fotografie, pamiętnik, gdzie opisuje swoją pracę w odlewniach, we Francji, w Rzymie, we Florencji.

Wojciech Lipczyk: W tym pamiętniku jest spory blok informacyjny o pomnikach warszawskich, jak zniknęły w czasie okupacji dzięki „usilnym staraniom” goszczących u nas Niemców w mundurach, a potem, przy ogromnych wysiłkach przede wszystkim firmy Bracia Łopieńscy, pod kierownictwem mojego teścia, Tadeusza Łopieńskiego, przywracano je po kolei Warszawie. Kolumnę Zygmunta Trzeciego Wazy, pomnik Kopernika, Kilińskiego, Mickiewicza (po którym w ogóle nie było śladu, Niemcy starannie wysadzili go w powietrze) i tak dalej, można długo opowiadać. Choćby o Syrence na Rynku Starego Miasta. Oryginał, o co walczył teść całe swoje życie po wojnie,  stoi w tej chwili w Arkadach dziedzińca Muzeum Warszawy, a historia tego pomnika jest bardzo ciekawa. Kiedy ongiś robiono porządki na Rynku Starego Miasta,  wyrzucano kramy, handel, to również zdjęto cynkową Syrenkę, która tam stała i przeniesiono ją na Powiśle, przed Klub Syrena (klub pracowników magistratu). I Syrenka Konstantego Hegla  „przetrwała”  tam wojnę. Niemcy urwali jej rękę, miecz, tarczę i taką mój teść w 1945 roku znalazł na cokole. Postanowił ją zrekonstruować, poszedł po tzw. placformę, czyli wóz konny, ale kiedy dzień później, razem z furmanem przyjechał po nią, pomnika już nie było. Dopiero pocztą pantoflową, tydzień później, dowiedział się, że pomnik jest już w składzie złomu. I teść pojechał tam z tym furmanem, wykupił ze składu złomu Syrenkę, przywiózł na Hożą, do Łopieńskich, przywrócił ją do życia i odremontowaną podarował Warszawie. Potem ustawiono ją na murach staromiejskich, gdzie co chwilę „mocarni chuligani” urywali  jej rękę albo miecz. A teść walczył w prasie o odlanie kopii tej rzeźby z brązu i postawienie jej na Rynku Starego Miasta. I tak się wreszcie, Bogu dzięki, po wielu  latach stało.

Tadeusz Łopieński wykupił ze składu złomu Syrenkę, przywiózł na Hożą, do Łopieńskich, przywrócił ją do życia i odremontowaną podarował Warszawie.

Anna Łopieńska-Lipczyk: Obecnie podjęliśmy działania, żeby zorganizować w Kordegardzie Pałacu Potockich wystawę pod tytułem „Tadeusz Łopieński – Człowiek Warszawy”. Mój ojciec był rzeczywiście szalenie oddany Warszawie. Pisał mnóstwo artykułów, interesował się wszystkim co warszawskie, opisywał, interweniował. A Kordegarda dlatego, że tam przed wojną był salon firmy Łopieńskich, sklep i wzorcownia, adres Krakowskie Przedmieście 15. Wystawa byłaby kamieniem milowym, zamykającym 160-letnią historię firmy, a jednocześnie pokazałaby  działalność mojego ojca, która była niebywale zróżnicowana. Miał niezwykle nowatorskie pomysły. W Akademii Sztuk Pięknych prowadził odlewnię dla studentów, lubił uczyć studentów Akademii takiego np. niespotykanego procesu twórczego jakim było odlewanie rzeźb bez modeli, czyli wycinanie w piasku odlewniczym negatywu rzeźby, którą ma się „w głowie”, dla późniejszego wlania płynnego metalu do tego negatywu. To było dla młodych adeptów rzeźby ćwiczenie ich wyobraźni przestrzennej. A niektóre  przedmioty zaprojektowane i wykonane przez mego ojca są tak nowatorskie, że nikt by nie przypuszczał, że powstały 80 lat temu.

Wojciech Lipczyk: Mój teść czasem wyprzedzał epokę. Choćby ta statuetka, hipernowoczesna forma, rzeźba ptaka, zrobiona z kawałka mosiężnej blachy. Trzeba było to wyciąć i wygiąć, czyli wymodelować, a  ptasie oczko wymagało już nie lada finezji i pomysłu. A tu jest to o czym Ania mówiła przed chwilą. Mój teść „wyzwał na pojedynek” (i to w prasie), każdego rzeźbiarza i formierza, żeby wykonał rzeźbę bez modelu. By po prostu, w piasku, za pomocą lancetki wyciął negatywowo całą taką figurę i potem, sam wlał do formy (negatywu) metal, aby powstała kameralna rzeźba. Jakoś nikt nie był w stanie podjąć rzuconej „rękawicy” i spróbować pojedynkować się z moim teściem.

A on, idąc w ślady swojego ojca, Grzegorza, cały czas udoskonalał metodę odlewania przedmiotów z natury. Od lat pokazujemy odlaną przez teścia gałązkę świerku, która ma wszystkie igiełki. Profesor Gierdziejewski, prezes STOP (Stowarzyszenie Techników Odlewników Polskich NOT), gdy był ongiś w pracowni, trzymał w ręku tę gałązkę i mówił do mojego teścia: