Motety Jan Sebastian Bach

XI Festiwal Oper Barokowych

Zamek Królewski w Warszawie

Program:

BWV 225 „Singet dem Herrn ein neus Lied” („Śpiewajmy Panu pieśń nową”)
BWV 226 B-dur „Der Geist hilft unsere Schwachheit” („Duch pomaga naszej słabości’’)
BWV 227 „Jesu, meine Freude‘‘ („Jezus, moja radość”)
BWV 228 A-dur „Fürchte dich nicht“ („Nie bój się”)
BWV 229 g-moll „Komm, Jesu, komm“ („Przyjdź, Jezu, przyjdź”)
BWV 230 C-dur „Lobet den Herrn, alle Heiden“ („Chwała Panu, wszyscy poganie”)

Orkiestra Instrumentów Dawnych Warszawskiej Opery Kameralnej
Musicae Antiquae Collegium Varsoviense

Zespół Wokalny Warszawskiej Opery Kameralnej
Kierownik Zespołu Wokalnego – Krzysztof Kusiel-Moroz

Motety Jana Sebastiana Bacha należy oceniać nie tylko jako fenomen muzyki okresu baroku, ale również jako arcydzieło sztuki, które nigdy nie straciło na popularności. O ile wiele dzieł Lipskiego Kantora popadło w zapomnienie i powróciło na koncertowe afisze dopiero w XIX i XX wieku, o tyle Motety cały czas były wykonywane. Co zatem stoi za tym fenomenem?

O bachowskich Motetach tyle samo wiemy ile jest niepewności co do ich całkowitej liczby (przyjmuje się, że znaczna część nie dotrwała do naszych czasów). Te koronne, to BWV 225-230. Posiadają one potwierdzone źródło pochodzenia, choć poddaje się wątpliwości pochodzenie motetu „Lobet den Herrn, alle Heiden” (BWV 230).

Motet BWV 225 „Singet dem Herrn ein neus Lied” („Śpiewajmy Panu pieśń nową”) utrzymany w tonacji B-dur, dedykowany jest dwóm chórom czterogłosowym, oparty jest na Psalmach 149 i 150, został po raz pierwszy wykonany w Lipsku prawdopodobnie w 1727 roku.

BWV 226 B-dur „Der Geist hilft unsere Schwachheit” („Duch pomaga naszej słabości’’) pochodzi z 1729 roku, oparty jest na Liście do Rzymian (8:26-27) trzeciej zwrotce hymnu Marcina Lutra „Komm, Helliger geis, Herre Gott”. Ten motet przeznaczony jest na dwa chóry czterogłosowe.

„Jesu, meine Freude‘‘ („Jezus, moja radość”) BWV 227, to motet w tonacji e-moll na pięć głosów partii wokalnych. Prawdopodobnie został skomponowany w 1723 roku na pogrzeb Johanny Marii Käsin, żony lipskiego poczmistrza. Swój tytuł wziął od hymnu „Jesus, meine Freude” Johanna Francka, który stanowi bazę tekstową. Zwrotki chorału przeplatane są fragmentami z Listu do Rzymian, a główna melodia chorałowa, na której opiera się kilka części, została napisana przez Johanna Crugera w 1653 roku.

„Fürchte dich nicht“ („Nie bój się”) BWV 228 A-dur, to motet żałobny na podwójny chór z towarzyszeniem instrumentów. Dwuczęściowe dzieło czerpie swój tekst z Księgi Izajasza oraz hymnu Paula Gergardta. Uznaje się, że powstał w Lipsku w 1726 roku, choć nowsze badania mówią, iż pochodzi z okresu weimarskiego.

„Komm, Jesu, komm“ („Przyjdź, Jezu, przyjdź”) BWV 229 g-moll pochodzi z okresu Lipskiego i datuje się na lata 1731–1732.

BWV 230 „Lobet den Herrn, alle Heiden“ („Chwała Panu, wszyscy poganie”) C-dur skomponowany został na cztery głosy, a tekst czerpie z Psalmu 117.

Co ciekawe, nie znamy ostatecznego przeznaczenia samych bachowskich motetów, trudno jednoznacznie uznać, że służyły jako oprawa liturgii. Współcześni Bachowi uznawali motety za formę przestarzałą, stąd przekonanie, że miały charakter dydaktyczny.