Język filozoficzny opuścił Niemcy i zamieszkał w Paryżu. Stało się to pod koniec lat czterdziestych XX wieku; można podejrzewać, że wyruszył w drogę wraz z kopertą, w którą Martin Heidegger włożył swój list do Jeana Beaufreta, znany jako List o „humanizmie”.

Wtedy jednak wydawało się, że filozofia nadal Niemcy zamieszkuje. Podejrzewano nawet, że właśnie w myśli Heideggera. Niektórzy podejrzewają tak do dzisiaj. Przecież to on odkrył nam – i sobie – „…wewnętrzne pokrewieństwo języka niemieckiego z językiem i myśleniem Greków. Potwierdzają to Francuzi. Gdy tylko zaczynają myśleć, sięgają do języka niemieckiego: zapewniają przy tym, że ich własny język nie nadaje się do tego.”

Jednak już u schyłku wieku, czterdzieści mniej więcej lat później, gdy Agnes Heller czytała jedną z jego kluczowych prac z tego okresu, Pytanie o technikę, kwestia ta jawiła jej się inaczej. Przez okresy wyrafinowanego języka przeświecało milczenie.

Andrzej Leder – filozof kultury, lekarz psychiatra, psychoterapeuta psychoanalityczny. Naucza w Szkole Nauk Społecznych (GSSR) IFiS PAN i w Collegium Civitas.