Zdrowy styl życia zapewnia kondycję, zdrowie i dobre samopoczucie na długie lata. Dlatego powinniśmy wiedzieć, co służy naszemu zdrowiu i zaglądać do książek, czasopism specjalistycznych, na strony internetowe instytucji, np. Instytutu Żywności i Żywienia (www.izz.waw.pl), aby sprawdzić, czy pojawiły się nowe informacje i zalecenia dotyczące zdrowego stylu życia.
Zdrowy SENIOR
Szukaj placówek w Warszawie
Zdrowy styl życia
Ruch
W każdym wieku człowiek potrzebuje ruchu, by zachować zdrowie, dobre samopoczucie i dobry humor. W trakcie wysiłku fizycznego rozciągają się ścięgna (które z wiekiem mają tendencję do skracania się i sztywnienia), stawy ćwiczą swą naturalną ruchomość, serce mocniej pompuje krew, dzięki czemu narządy wewnętrzne są lepiej odżywione. Gdy ćwiczysz, przyspiesza się ruch perystaltyczny jelit, a to oznacza mniej problemów z wypróżnianiem. Organizm wytwarza endorfiny – hormony szczęścia, które znacznie polepszają nastrój. Najlepiej, jeśli ruch odbywa się na świeżym powietrzu. Minimum to codzienny godzinny spacer tak szybkim krokiem, by wędrować bez zadyszki. Pamiętaj jednak, żeby w upalne dni spacerować tylko późnym popołudniem! Może to być też gimnastyka przy otwartym oknie lub w dobrze przewietrzonym pokoju. Jeśli masz kłopoty z kręgosłupem lub stawami, zestaw ćwiczeń powinien dobrać lekarz rehabilitant (potrzebne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu). Warto zapisać się na zajęcia ruchowe – ćwiczenia w grupie są przyjemniejsze i łatwiej się do nich zmobilizować. Szczególnie zalecane seniorom są spacery, nordic walking, joga, pływanie i gimnastyka w wodzie, gimnastyka, taniec towarzyski, tai chi i chińska gimnastyka, pilates.
Dieta
Jest jednym z ważniejszych elementów wpływających na nasze zdrowie. Podstawową zasadą prawidłowej diety jest spożywanie codziennie o stałej porze 4-5 niezbyt obfitych, ale urozmaiconych posiłków. Pamiętaj, żeby codziennie rano zjeść śniadanie w przeciągu 30-60 minut po wstaniu, a kolację najpóźniej 2-3 godziny przed snem.
Z Piramidy Zdrowego Żywienia (s. 9) opracowanej przez Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) odczytasz podstawowe zasady, co warto jeść i w jakich ilościach, by być zdrowym i cieszyć się dobrym samopoczuciem. Piramida uwzględnia zalecenia WHO, a jej myśl przewodnia to: mniej cukru, soli i tłuszczu, więcej błonnika, dużo ziół – i codzienna aktywność fizyczna, co najmniej 30-45 minut. Przestrzegając tych zasad, uchronisz swój organizm przed rozwojem bardzo niebezpiecznej dla zdrowia nadwagi i otyłości, które są przyczyną innych poważnych chorób.
Zaskakujące jest to, że podstawą dobrego żywienia jest ruch. Nawet najlepsza dieta nie jest skuteczna, jeśli nie ćwiczymy. Dieta seniora nie różni się szczególnie od prawidłowo zbilansowanej diety dorosłego człowieka. Warto jednak wprowadzić niewielkie zmiany, by poprawić sobie komfort życia i zapobiec chorobom. Instytut Żywności i Żywienia zaleca następujące zasady zdrowego żywienia):
- Spożywaj posiłki regularnie (4-5 posiłków co 3-4 godziny).
- Warzywa i owoce spożywaj jak najczęściej i w jak największej ilości, powinny stanowić co najmniej połowę tego, co jesz. Pamiętaj o właściwych proporcjach: 3/4 – warzywa i 1/4 owoce.
- Spożywaj produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.
- Codziennie spożywaj co najmniej 2 duże szklanki mleka. Możesz je zastąpić jogurtem, kefirem i – częściowo – serem.
- Ograniczaj spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego i przetworzonych produktów mięsnych) do 0,5 kg/tyg. Jedz ryby, nasiona roślin strączkowych i jaja.
- Ograniczaj spożycie tłuszczów zwierzęcych. Zastępuj je olejami roślinnymi.
- Unikaj spożywania cukru i słodyczy (zastępuj je owocami i orzechami).
- Nie dosalaj potraw i kupuj produkty z niską zawartością soli. Używaj ziół – mają cenne składniki i poprawiają smak.
- Pamiętaj o piciu wody, co najmniej 1,5 l dziennie.
- Nie pij alkoholu.
Więcej informacji na temat zasad zdrowego żywienia znajdziesz na stronach internetowych: www.izz.waw.pl oraz www.zachowajrownowage.pl.
Prawidłowa waga
Jest ważna dla zachowania zdrowia. Możesz w łatwy sposób określić, czy twoja masa ciała jest prawidłowa, wyliczając wskaźnik masy ciała, tzw. BMI (z ang. body mass index). Podziel swoją masę ciała (w kg) przez wzrost (w metrach, a nie w centymetrach) podniesiony do kwadratu. Interpretacja wyniku BMI zależy od wieku osoby badanej. W przypadku osób starszych pożądane są wartości BMI w zakresie 23-29,9 kg/m2, m.in. ze względu na mniejsze ryzyko wystąpienia osteoporozy. BMI poniżej 19 kg/m2 wskazuje na znaczną niedowagę, BMI w zakresie 19-20,9 na zbyt niską masę ciała, a 21-22,9 to wartości zadowalające. O otyłości świadczyć będzie wynik równy lub wyższy od 30 kg/m2. Zwróć uwagę, czy nie masz problemu z tzw. otyłością brzuszną. Zmierz się w pasie (miarka powinna opasywać brzuch 2,5 cm powyżej pępka). Jeśli kobieta w obwodzie ma 88 cm lub więcej, a mężczyzna 102 cm lub więcej, to najwyższy czas, aby zacząć działać. Ruch, mniej kalorii w pożywieniu i ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha dadzą pierwsze widoczne rezultaty już po miesiącu. Jeśli trudno ci w pojedynkę walczyć z nadwagą, poszukaj wsparcia u przyjaciela, sąsiadki. Razem łatwiej zmobilizować się do działania. Warto również zasięgnąć porady u specjalisty (patrz poradnie dietetyczne powyżej).
Suplementy diety
Witaminy i składniki mineralne powinny być dostarczane organizmowi w dobrze skomponowanej diecie. Preparaty witaminowe w pigułkach nie są obojętne dla zdrowia i nie powinny być przyjmowane bez konsultacji z lekarzem. Preparaty z „seniorem” w nazwie również powinny być zalecone przez lekarza. Osoby przewlekle chore czy regenerujące się po ciężkiej chorobie czasem potrzebują takiego wspomagania organizmu, ale wtedy przepisuje je lekarz. Jedynie preparaty z witaminą D stosuj regularnie, przynajmniej w okresie jesiennozimowym, a najlepiej przez cały rok w dawce ok. 20-25 mikrogramów dziennie.
Przygotowywanie posiłków i przechowywanie produktów spożywczych
Jeśli jesteś osłabiony, odczuwasz bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunkę czy gorączkę, mogą to być objawy zatrucia pokarmowego. Zakażenia pokarmowe mogą być dużym zagrożeniem, dlatego w takim przypadku powinieneś skontaktować się z lekarzem. Pamiętaj jednak, że gdy zadbasz o prawidłowe przygotowywanie posiłków i przechowywanie produktów spożywczych, unikniesz zatruć i zakażeń pokarmowych. Dlatego:
- Nie kupuj produktów przeterminowanych i przechowywanych w złych warunkach (np. wyrobów garmażeryjnych przechowywanych poza chłodniami).
- Przechowuj osobno żywność surową i gotową do spożycia (np. jajka lub surowe mięso nie powinny dotykać wędlin, pieczywa). Dobrze, gdy używasz oddzielnych noży i desek.
- Produkty przechowuj w odpowiedniej temperaturze. Ugotowaną żywność, po schłodzeniu, umieść jak najszybciej w lodówce.
- Zamrożone mięso, drób, ryby i ich przetwory całkowicie rozmrażaj przed przystąpieniem do ich gotowania, pieczenia czy smażenia.
- Nigdy nie zamrażaj uprzednio rozmrożonego mięsa ani innych produktów (np. lodów, ciast z kremem). Nie spożywaj ich, gdy są częściowo rozmrożone lub były przechowywane poza lodówką.
- Potrawy z mięsa i drobiu muszą być dogotowane. Zawsze sprawdzaj, czy sok z ich wnętrza jest jasny, a nie różowy.
- Zanim podasz przygotowane wcześniej zupy, gulasze, sosy – zawsze doprowadź je do wrzenia.
- Warzywa i owoce dokładnie umyj przed zjedzeniem, jaja dodatkowo wyparz wrzątkiem.
- Przed przygotowywaniem potraw oraz po krojeniu surowego mięsa czy użyciu surowych jaj, zawsze umyj ręce.
- Produkty, na których pojawiła się pleśń, wyrzuć w całości. To samo tyczy się przetworów. Nie wystarczy usunąć porcję z pleśnią. Trzeba wyrzucić całą zawartość słoiczka.
Szczepienia
Szczepienie ochronne można wykonać bezpłatnie w przychodni rejonowej. Aby to zrobić, należy najpierw zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu po receptę na szczepionkę (za samą szczepionkę trzeba w aptece zapłacić). Zaszczepić się można, będąc zupełnie zdrowym, dlatego bezpośrednio przed szczepieniem trzeba zgłosić się do lekarza, by zbadał i zakwalifikował do szczepienia, a potem dopiero udać się do gabinetu zabiegowego. Szczepienie może być wykonywane wyłącznie przez lekarza lub pielęgniarkę. Kwalifikacja lekarska dotyczy konkretnej szczepionki i jest ważna przez 24 godziny.
• Szczepienia zalecane (odpłatne)
Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – tzw. żółtaczce wszczepiennej WZW
Do zakażenia WZW może dojść przez zakażoną krew lub inne płyny ustrojowe. Dlatego szczepienie to jest szczególnie ważne przed zabiegami operacyjnymi, badaniami diagnostycznymi lub u osób przewlekle chorych. Przed zakażeniem chronią 3 dawki szczepionki przyjęte w określonych odstępach czasu.
Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu
Jeżeli prowadzisz aktywny tryb życia: jeździsz na wycieczki, chodzisz na spacery do parku czy do lasu (choćby na grzyby), powinieneś zaszczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. To poważna choroba centralnego układu nerwowego wywoływana ukłuciem przez kleszcza. Potrzebne są trzy dawki w ciągu roku.
Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi
Zalecane jest osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie.
Jeśli w przeszłości nie zostałeś zaszczepiony, powinieneś poddać się szczepieniu podstawowemu przeciwko tężcowi. Szczepienie zabezpieczy cię przed zachorowaniem na krztusiec o ciężkim przebiegu, a także zmniejszy ryzyko zachorowania niemowląt, z którymi przebywasz lub będziesz przebywał. Jeśli jednak już byłeś zaszczepiony, a lubisz prace w ogrodzie czy na działce, powinieneś poddać się szczepieniu przypominającemu. Porozmawiaj o tym z lekarzem.
Szczepienie przeciw grypie
Jeśli jesteś osłabiony, masz obniżoną odporność, przeszedłeś przeszczep narządów lub tkanek, powinieneś poddać się szczepieniu. Jeśli jesteś pensjonariuszem domu spokojnej starości czy innej placówki zapewniającej całodobową opiekę, również powinieneś się zaszczepić. Pamiętaj, że sezonowe szczepienie przeciw grypie chroni przed uciążliwymi jej objawami oraz groźnymi powikłaniami. Skierowanie na szczepienie otrzymasz od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) po uprzednim zbadaniu. Szczepienie powinno odbyć się przed sezonem grypowym, najlepiej na przełomie sierpnia i września.
Od lat warszawiacy, którzy ukończyli 65 lat mogą się zaszczepić przeciwko grypie (w ramach programu „Grypa 65+”) bezpłatnie w wyznaczonych przychodniach. Ich listę znajdziesz na stronie www.um.warszawa.pl w zakładce: Dla mieszkańców/Zdrowie/Programy zdrowotne. Możesz o nie również zapytać w swojej przychodni. Szczepienia odbywają się co roku, w drugiej połowie września.
Szczepienia dla podróżujących
Wyjeżdżając w tropikalne zakątki świata, jesteśmy znacznie bardziej narażeni na choroby zakaźne niż podczas podróży po Polsce czy Europie. Zgodnie z międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi, wjeżdżając w rejony tropikalne do państw widniejących w wykazie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jako kraje endemicznego występowania choroby (obecnie są to kraje głównie afrykańskie), masz obowiązek zaszczepić się przeciwko żółtej gorączce. Szczepienie jest jednorazowe i ważne 10 lat. Może być wykonywane wyłącznie w punktach szczepień uwzględnionych w wykazie WHO. W Warszawie jest to m.in. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, ul. Żelazna 79, tel. 22 620 90 01 (do 06). Dowodem zaszczepienia jest wpis do międzynarodowej książeczki szczepień (tzw. „żółtej książeczki”) wydawanej w punkcie szczepień. Książeczkę tę należy zabrać ze sobą w podróż. W zależności od miejsca docelowego wyjazdu, oraz od twojego ogólnego stan zdrowia, lekarz medycyny podróży może zalecić także inne szczepienia (np. przeciw tężcowi, durowi brzusznemu, wirusowemu zapaleniu wątroby, wściekliźnie czy meningokokom). Warto wiedzieć, że niektóre kraje mogą żądać szczepień na podstawie własnego prawa wizowego. Obecnie dotyczy to Arabii Saudyjskiej, która wymaga od przybywających turystów szczepienia przeciwko zakażeniom meningokokowym.
Planując dalekie podróże już na kilka miesięcy wcześniej, warto się upewnić z jakimi zagrożeniami można się zetknąć i jakie czynności profilaktyczne należy podjąć przed podróżą. Należy brać pod uwagę zalecenia zamieszczone na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego www.gis.gov.pl. Natomiast strona internetowa Światowej Organizacji Zdrowia oferuje interaktywną mapę z informacjami o aktualnej sytuacji epidemiologicznej państw i szczepieniach obowiązkowych dla odwiedzających je turystów: www.who.un.org.pl.
Więcej informacji można uzyskać w referencyjnych ośrodkach klinicznych w zakresie medycyny tropikalnej w Polsce.
Profilaktyczne badania kontrolne
Badania kontrolne nie zapobiegają chorobie, ale umożliwiają wczesne jej wykrycie, a tym samym zwiększają szanse na wyleczenie. Jeśli lekarz nie zaleci częstszych badań, to po 60. roku życia należy wykonywać:
Skierowanie na badania wydaje lekarz pierwszego kontaktu. Warto też korzystać z badań profilaktycznych organizowanych w ramach specjalnych akcji, o których informują m.in. ogłoszenia w przychodniach (np. mammografia, badania prostaty czy badanie gęstości kości). Informacje na temat programów profilaktycznych znajdziesz również na stronie internetowej NFZ, www.nfz.gov.pl.
Aktualne programy profilaktyczne:
Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi (mammografia)
adresowany do kobiet w wieku 50-69 lat, które:
– nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat;
– otrzymały w ramach programu profilaktyki raka piersi pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12 miesiącach z powodu obciążenia czynnikami ryzyka lub nie miały wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi o charakterze złośliwym. Bezpłatne badanie mammograficzne przysługuje raz na dwa lata.
Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy (cytologia)
Adresowany do kobiet do 59. roku życia (ubezpieczonych), które w ciągu ostatnich 36 miesięcy nie uczestniczyły w tym programie lub otrzymały pisemne wskazanie do następnego badania za rok. Bezpłatne badanie cytologiczne przysługuje raz na trzy lata.
Program profilaktyki gruźlicy
adresowany do osób dorosłych, które nie miały dotychczas rozpoznanej gruźlicy, lecz:
– miały bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą;
– mają trudne warunki życiowe, sprzyjające zachorowaniu na gruźlicę (osoby niepełnosprawne, przewlekle chore, z problemem alkoholowym i narkomanią, bezdomne, długotrwale bezrobotne).
Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP)
Etap podstawowy adresowany jest do osób pomiędzy 40. a 65. rokiem życia palących papierosy, które w ciągu ostatnich trzech lat nie miały wykonanych badań spirometrycznych w ramach programu POChP, u których nie zdiagnozowano wcześniej przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy. Do etapu specjalistycznego kwalifikowane są (z etapu podstawowego) osoby uzależnione od palenia tytoniu ze skierowaniem od lekarza POZ lub z oddziału szpitalnego realizującego program oraz osoby zgłaszające się bez skierowania. Zapytaj swojego lekarza POZ, gdzie w twoim miejscu zamieszkania realizowane są bezpłatne badania profilaktyczne.
Prawa pacjenta
Jeśli jesteś emerytem, rencistą lub posiadasz decyzję administracyjną przyznającą ci prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, wydaną przez ośrodek pomocy społecznej, możesz korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (czyli bezpłatnie). Jako pacjent masz m.in. prawo do:
- świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną;
- informacji o swoim stanie zdrowia;
- zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych;
- tajemnicy informacji związanych z twoim stanem zdrowia w stosunku do osób nieupoważnionych przez ciebie do ich otrzymania;
- wyrażenia zgody lub braku zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych (np. operacji);
- wglądu w dokumentację medyczną (musi być prowadzona, przechowywana i udostępniona tobie lub upoważnionej przez ciebie osobie);
- poszanowania twojej intymności i godności;
- zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza;
- poszanowania twojego życia prywatnego i rodzinnego;
- opieki duszpasterskiej;
- przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie.
Jeżeli doszło do naruszenia praw pacjenta w ZOZ czy praktyce lekarskiej lub pielęgniarskiej mającej kontrakt z NFZ, a naruszenie to polega na nieprawidłowym wykonywaniu umowy z Funduszem, to można swoją sprawę zgłosić do Działu Skarg i Wniosków w Departamencie Spraw Świadczeniobiorców Centrali NFZ:
– bezpośrednio: w poniedziałki i czwartki w godz. 8.00-17.00; we wtorki, środy i piątki 8.00-16.00;
– drogą elektroniczną na adres: infolinia@nfz.gov.pl;
– pisemnie na adres: Departament Spraw
Świadczeniobiorców, Narodowy Fundusz Zdrowia – Centrala, ul. Grójecka 186, 02-390 Warszawa.
Szczegółowe informacje w zakresie sposobu składania skarg i wniosków można uzyskać pod numerem telefonu 22 572 60 41.
Możesz również skorzystać z pomocy Rzecznika Praw Pacjenta, kontakt:
– bezpośrednio w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, ul. Młynarska 46: od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, tel. 22 532 82 50;
– drogą elektroniczną, mail: kancelaria@rpp.gov.pl;
– pisemnie: Biuro Rzecznika Praw Pacjenta, ul. Młynarska 46, 01-171 Warszawa;
– 800 190 590 – ogólnopolska bezpłatna infolinia Rzecznika Praw Pacjenta, czynna poniedziałek-piątek w godz. 9.00-21.00.
Więcej informacji na ten temat, także dla osób z trudnościami w komunikowaniu się, można znaleźć na stronie internetowej Rzecznika Praw Pacjenta: www.bpp.gov.pl.
Podstawowa opieka zdrowotna (POZ)
Podmioty lecznicze POZ działają od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy. Porady udzielane są w ambulatorium lub w trakcie wizyt domowych. Pacjent może rejestrować się do lekarza POZ osobiście, telefonicznie lub za pośrednictwem osób trzecich. W przypadku nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia podczas pobytu poza miejscem zamieszkania (np. podczas wizyty u rodziny), ubezpieczony ma prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych u innego (niż wybrany w deklaracji) świadczeniodawcy POZ mającego podpisaną umowę z NFZ.
Adresy i telefony do placówek mających umowę z NFZ można uzyskać pod numerem telefonu: 22 456 74 01 (całodobowa informacja ogólna) lub skorzystać ze strony www.na-nfz.pl (ogólnopolski rejestr lekarzy kontraktowych).
Co to jest eWUŚ?
eWUŚ (Elektroniczna Weryfikacja Uprawnień Świadczeniobiorców) to system umożliwiający natychmiastowe potwierdzenie prawa pacjenta do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych: www.ewus.csioz.gov.pl.
Informacje zgromadzone w systemie eWUŚ są aktualizowane codziennie wg danych otrzymywanych m.in. z ZUS i KRUS i przedstawiają stan uprawnień pacjenta w dniu, w którym dokonano sprawdzenia. Korzystanie z systemu eWUŚ jest zalecanym sposobem potwierdzania uprawnień pacjentów do świadczeń finansowanych przez NFZ. Jest ono jednak możliwe dopiero po zaakceptowaniu regulaminu korzystania z eWUŚ i zobowiązaniu się świadczeniodawcy do przestrzegania przepisów ustawy o ochronie danych i zasad poufności i tajemnicy danych. Weryfikacją wniosków i wydawaniem upoważnień zajmują się oddziały wojewódzkie NFZ.
W przypadku, kiedy jesteś ubezpieczony, a eWUŚ nie potwierdza twoich uprawnień, możesz potwierdzić swoje prawo do świadczeń za pomocą innych dokumentów lub złożyć stosowne oświadczenie. Gdy masz pytania i wątpliwości, możesz skontaktować się z całodobowa infolinią.
Program opieki zdrowotnej nad kombatantami
Celem programu jest poprawa stanu zdrowia i jakości życia kombatantów. Zapewnia on dostępność do lekarza internisty, lekarzy specjalistów, m.in.: kardiologa, neurologa, ortopedy, chirurga, gastrologa, urologa, laryngologa, reumatologa, badań diagnostycznych oraz badań laboratoryjnych, bez konieczności zapisania się do poradni specjalistycznych.
Lekarz pierwszego kontaktu
Lekarz pierwszego kontaktu, czyli lekarz POZ, to twój lekarz, który diagnozuje, leczy i pomaga zapobiegać chorobom. Możesz wybrać swojego lekarza spośród lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego, którzy mają umowę z NFZ na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej lub pracują w placówce, z którą Fundusz zawarł kontrakt. – Wyboru lekarza i pielęgniarki dokonuje się poprzez wypełnienie w rejestracji zakładu opieki zdrowotnej lub bezpośrednio u lekarza (jeśli jest to gabinet prywatny, który ma kontrakt z NFZ) deklaracji wyboru. Przy wyborze nie obowiązuje rejonizacja, nie ma więc konieczności korzystania z usług placówki medycznej położonej najbliżej miejsca zamieszkania. – Wybór lekarza i pielęgniarki może mieć miejsce bezpłatnie dwa razy w ciągu roku kalendarzowego. Jeżeli zmieniłeś miejsce zamieszkania oraz w sytuacji zaprzestania udzielania świadczeń przez wybranego lekarza, pielęgniarkę i położną podstawowej opieki zdrowotnej oraz z innych przyczyn niezależnych od ciebie, masz prawo do ponownego wyboru. Wybór może dotyczyć lekarza lub pielęgniarki w tej samej lub innej placówce.
– Jeśli zmieniasz przychodnię, nie ma obowiązku przekazywania oryginalnej dokumentacji medycznej placówce, do której się przenosisz. Ale jeśli nowy lekarz żąda udostępnienia oryginałów tej dokumentacji (na piśmie), to na tej podstawie przychodnia, w której się do tej pory leczyłeś, musi wydać ci (lub osobie przez ciebie upoważnionej) oryginał dokumentacji za pokwitowaniem odbioru z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu. Jeżeli chcesz, by nowy lekarz miał do niej stały dostęp, masz prawo poprosić o sporządzenie jej wyciągów, odpisów lub kopii (odpłatnie). W przypadku konieczności zapewnienia ciągłości leczenia, nowa przychodnia ma prawo zwrócić się do poprzedniej z prośbą o przekazanie dokumentacji medycznej.
Numer telefonu do swojej poradni, nocnej pomocy lekarskiej i pielęgniarskiej oraz do swojego lekarza POZ trzymaj w widocznym i łatwo dostępnym miejscu.
Lekarze specjaliści
Ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS) to świadczenia opieki zdrowotnej we wszystkich dziedzinach medycyny. Jeśli jesteś ubezpieczony, masz prawo do wyboru lekarza specjalisty spośród wszystkich lekarzy, którzy zawarli umowę z NFZ. Aby skorzystać z pomocy lekarza specjalisty, w większości przypadków potrzebujesz skierowania od lekarza POZ. Skierowanie nie jest wymagane w stanach nagłych, a także do lekarzy następujących specjalizacji:
– ginekolog,
– onkolog,
– psychiatra,
– wenerolog,
– dentysta.
Skierowanie nie jest potrzebne również do:
– poradni dla osób chorych na gruźlicę,
– poradni dla osób zakażonych wirusem HIV,
– poradni dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych – w zakresie lecznictwa odwykowego.
Nie potrzebujesz też skierowania, jeśli jesteś inwalidą wojennym i wojskowym, osobą represjonowaną, kombatantem lub cywilną niewidomą ofiarą działań wojennych, jak również w zakresie urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami kraju, w przypadku, gdy jesteś uprawnionym żołnierzem lub pracownikiem. Jeśli znajdziesz się w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, świadczenie zdrowotne może być udzielane bez wymaganego skierowania.
Choroby dróg rodnych
Każda kobieta, bez względu na wiek, powinna raz w roku zgłosić się do ginekologa. Po trudnym dla wielu kobiet okresie menopauzy, w 65. roku życia kobieta wkracza w umowny okres senium, czyli okres spokoju hormonalnego. Nie oznacza to jednak, że jest mniej narażona na choroby. W tym czasie wzrasta zapadalność na raka trzonu macicy, raka jajnika, nowotwory sromu czy piersi. Należy koniecznie skonsultować się z ginekologiem w przypadku:
•krwawienia z dróg rodnych,
•pojawienia się wyczuwalnego zgrubienie w piersi lub zmiany widocznej na skórze piersi,
•upławów,
•świądu krocza,
•bólu w dole brzucha,
•nietrzymania moczu.
Oprócz samobadania piersi, które powinnaś wykonać raz na miesiąc, warto skorzystać z możliwości wykonania co 2 lata bezpłatnego badania mammograficznego. Poproś ginekologa o skierowanie lub zgłoś się na badanie w ramach ogłaszanych przez NFZ akcji.
Onkologia
W poradniach onkologicznych uzyskasz najważniejsze informacje na temat leczenia, postępowania terapeutycznego oraz sposobu przygotowania do badań diagnostycznych.
Choroby jamy ustnej
Stomatolog leczy nie tylko zęby, ale też dziąsła i śluzówkę w jamie ustnej. Paradontoza jest chorobą dziąseł. Dotknięte nią dziąsła stają się czerwone, obrzmiałe, bardzo wrażliwe, mogą boleć i krwawić. Pojawia się też nieprzyjemny zapach z ust. W kolejnym stadium zęby zaczynają się chwiać, w ostatnim – wypadają.
Zanim się to stanie, warto zwrócić się o pomoc do dentysty, a przede wszystkim codziennie dbać o higienę jamy ustnej. Braki w uzębieniu należy uzupełniać zarówno ze względu na swoje samopoczucie, jak i zdrowie fizyczne. NFZ refunduje tylko protezy osiadające, wykonane z akrylu. Raz na pięć lat, w ramach ubezpieczenia, można otrzymać taką protezę (częściową lub całkowitą z elementami doginanymi) w szczęce lub żuchwie. Refundacja obejmuje wszystkie zabiegi, także pobranie wycisku. NFZ co dwa lata finansuje też naprawy protez. Protezę co pół roku trzeba pokazać stomatologowi. Noszenie protezy bez przerwy grozi grzybicą błony śluzowej. Należy ją wyjmować na co najmniej 6 godzin w ciągu doby, najlepiej na noc. Protezę trzeba umyć, osuszyć i włożyć do pojemnika. Nie wolno trzymać jej w wodzie, bo mogą rozwinąć się na niej grzyby. Protezę, tak jak zęby, czyścimy po każdym posiłku. Należy ją myć szczoteczką po obu stronach przez 3 minuty. Warto używać specjalnej pasty do protez, która działa antybakteryjnie
oraz zapewnia czystość i świeżość protezy, nie rysując przy tym jej powierzchni. Raz na dwa tygodnie protezę warto odkazić w specjalnym płynie, który działa bakteriobójczo, lub wodzie z rozpuszczoną w niej tabletką dezynfekującą z aktywnym tlenem.
Choroby oczu
Na wizytę do okulisty (potrzebne jest skierowanie) powinniśmy się udać nie rzadziej niż raz na dwa lata, by sprawdzić stan wzroku oraz, w razie potrzeby, dobrać szkła korygujące. Trzeba niezwłocznie zasięgnąć porady okulisty, gdy zdarzy ci się:
– uraz oka,
– nagłe zaniewidzenie,
– silny ból oka,
– czerwone oko lub plamka na oku,
– wykrzywienie lub zniekształcenie obrazu,
– podwójne widzenie,
– błysk, męty, wrażenie pajęczyny lub zasłony przed okiem,
– plama w polu widzenia.
Zaburzenia psychiczne
Z pomocy lekarza psychiatry korzystamy niechętnie, ale warto zmienić swoje nastawienie, ponieważ samopoczucie, sprawność umysłowa, nastrój są równie ważne jak zdrowie fizyczne. Z wiekiem słabsza pamięć jest zjawiskiem normalnym. Jeśli jednak do osłabienia pamięci i większej męczliwości dochodzą inne objawy, warto zasięgnąć porady psychiatry. Leki mogą wspomóc pamięć i koncentrację, a także zatrzymać postępy lub złagodzić przykre objawy chorób często pojawiających się u seniorów: depresji, otępienia starczego, choroby Alzheimera. Objawy, które powinny skłonić do wizyty u psychiatry:
- zobojętnienie na to, co się dzieje, niechęć do aktywności, zaniedbanie higieny;
- nieustająca potrzeba chodzenia, stałe dreptanie;
- rozdrażnienie, wybuchowość w zwykłych sytuacjach;
- bezsenność i zaburzenia rytmu dobowego;
- pobudzenie np. ciągłe mówienie lub powtarzające się wykonywanie przypadkowej czynności;
- agresja wobec siebie i innych, wulgaryzmy, groźby;
- częste chowanie rzeczy w dziwnych miejscach;
- zapominanie imion i nazwisk bliskich i nazw rzeczy;
- częste zapominanie o odbytej rozmowie;
- trudności z wykonaniem zadania zgodnie z instrukcją;
- gubienie się w znajomych miejscach.
Jeśli w trudnych sytuacjach zechcesz skorzystać z pomocy, zadzwoń pod podane niżej numery telefonów: 116 123 – ogólnopolski bezpłatny telefon zaufania dla osób w kryzysie, czynny w dni powszednie w godzinach 14.00-22.00 22 885 84 83 – infolinia dla osób z problemami psychicznymi lub ich rodzin.
Choroby układu nerwowego
Neurolog specjalizuje się w leczeniu chorób i wad układu nerwowego. Wiele chorób o podłożu neurologicznym znajduje się jednocześnie w kręgu zainteresowania psychiatrów. Różnica jest taka, że psychiatra zajmuje się zaburzeniami zachowania, a neurolog wadami układu nerwowego. Najczęstsze choroby neurologiczne to: schorzenia kręgosłupa, neuralgia, bóle oraz zawroty głowy, padaczka, guzy, urazy układu nerwowego, zakażenia układu nerwowego, migreny oraz choroby o podłożu emocjonalnym. Niektóre z nich można wykryć na podstawie prostych badań. Do wykrycia innych potrzebne są jednak skomplikowane metody diagnostyczne.
Chorobą neurologiczną, na którą szczególnie narażone są osoby w podeszłym wieku, jest udar mózgu. Najczęstszymi jego objawami są występujące nagle:
- niedowład albo porażenie mięśni: twarzy, ręki i/lub nogi (najczęściej dotyczy to jednej strony ciała);
- uczucie znieczulenia twarzy, ręki i/lub nogi (najczęściej po jednej stronie ciała);
- zaburzenie mowy: trudności w mówieniu i rozumieniu słów;
- zaburzenia widzenia (dotyczące jednego lub obu oczu);
- utrata równowagi, zawroty głowy, kłopoty z chodzeniem;
- silny ból głowy bez znanej przyczyny.
Objawy udaru mogą się różnić u poszczególnych osób, bo zależą od umiejscowienia uszkodzenia w mózgu oraz od jego rozległości. Udar często nie jest bolesny, ale może mieć groźne i trwałe skutki. Dlatego nawet jeśli objawy ustępują same, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
W Polsce ok. 100 tys. osób cierpi na chorobę Parkinsona a ok. 20% ma jego zaawansowaną postać. Wczesna interwencja, odpowiednio dobrana rehabilitacja i leki mogą złagodzić jej objawy. Typowe symptomy choroby to drżenie rąk, sztywność i spowolnienie ruchów, trudność z rozpoczęciem ruchu, nadmierna potliwość, depresja. Jeśli masz takie objawy, warto poprosić lekarza pierwszego kontaktu o skierowanie na konsultację do neurologa.
Choroby układu krwionośnego i serca
Kardiolog zajmuje się chorymi na serce i tymi, którzy mają problemy z ciśnieniem krwi (zbyt wysokim lub zbyt niskim). Na ogół wystarczająca jest kardiologiczna opieka lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli jednak, mimo leczenia, dolegliwości serca nie zmniejszają się, ciśnienie nie daje się ustabilizować albo utrzymuje się wysoki poziom „złego” cholesterolu, warto poprosić o skierowanie do kardiologa. Do wizyty u kardiologa powinny cię skłonić również następujące, utrzymujące się objawy:
- bóle w klatce piersiowej,
- duszność,
- kołatanie serca,
- kołatanie serca,
- zmęczenie bez wyraźnej przyczyny,
- zadyszka po wysiłku.
W obszarze zainteresowania hematologa znajdują się choroby krwi i układu krwiotwórczego, m.in.: niedokrwistości (anemie), małopłytkowość, choroby nowotworowe układu krwiotwórczego (białaczki), zaburzenia krzepnięcia krwi, skazy krwotoczne. Jednak bezpośredni kontakt pacjenta z lekarzem tej specjalności należy do rzadkości. Z efektami pracy hematologa mamy styczność przy badaniach krwi bądź przy transfuzjach. Podstawowymi badaniami pomocnymi w rozpoznaniu chorób hematologicznych jest regularna morfologia krwi obwodowej oraz badanie krwi z rozmazem.
Choroby układu moczowego
Schorzeniami układu moczowego (nerki, moczowody, pęcherz, gruczoł krokowy – prostata, cewka moczowa) zajmuje się lekarz urolog lub w przypadku uszkodzeń miąższu nerki – nefrolog. Objawy, które powinny skłonić cię do wizyty u urologa:
- problemy z oddawaniem moczu,
- nieprzyjemne uczucie gwałtownego parcia na mocz,
- obecność krwi w moczu,
- ból w okolicy lędźwiowej promieniujący w kierunku krocza i łopatek (objaw kolki nerkowej),
- niemożność powstrzymania wypływu moczu (NTM).
Łagodny rozrost prostaty dotyczy wielu seniorów i może powodować zaburzenia w oddawaniu moczu, a nawet doprowadzić do niemożności jego oddania, co jest stanem potencjalnego zagrożenia życia. Przeważnie jednak choroba objawia się częstym oddawaniem moczu, także w nocy, słabym strumieniem. Dolegliwe jest uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. Na ogół przyczyną jest łagodny rozrost gruczołu krokowego, ale z wiekiem rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia raka prostaty. W początkowej fazie nie daje on objawów. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne prostaty. Dopiero gdy zmiany są duże, odczuwany jest ból przy oddawaniu moczu, częstomocz, zmniejszenie strumienia moczu, uczucie nagłego parcia na pęcherz (szczególnie w nocy). W moczu lub spermie może się pojawić krew. To oczywiście wskazania, by natychmiast udać się do urologa.
Cukrzyca
Lekarz diabetolog opiekuje się diabetykami, czyli chorymi na cukrzycę. Cukrzyca, zwłaszcza typu drugiego, często rozwija się latami. Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania to m.in. wiek, otyłość, siedzący tryb życia. Długo nie daje żadnych objawów, dlatego już osoby powyżej 45. roku życia powinny raz w roku kontrolować poziom glukozy we krwi. Koniecznie powiedz swojemu lekarzowi, jeśli:
- masz wzmożone pragnienie,
- czujesz wzmożony apetyt,
- często oddajesz duże ilości moczu,
- trudno goją ci się rany,
- bez wyraźnej przyczyny tracisz na wadze.
To mogą być objawy cukrzycy, dlatego trzeba wykonać badania krwi. Jeśli podejrzenie się potwierdzi, należy niezwłocznie rozpocząć leczenie. Nieleczona cukrzyca powoduje bardzo poważne komplikacje zdrowotne, może być przyczyną m.in. zawału serca lub udaru mózgu. Cukrzyca typu drugiego nie zawsze jest leczona wstrzyknięciami insuliny. Prawidłowa dieta i odpowiednia ilość ruchu (plus ewentualnie leki doustne) w wielu wypadkach wystarczają, by utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi.
Osteoporoza
Osteoporolog to specjalista od diagnozowania i leczenia osteoporozy, choroby osłabiającej układ kostny. Choroba ta rozwija się najczęściej u kobiet, a także u osób powyżej 65. roku życia. Pojawia się w wyniku zaburzeń hormonalnych, przewlekłych chorób układu pokarmowego, chorób narządów ruchu oraz nerek i wątroby. Wszystkie te schorzenia są związane z niedoborem wapnia w organizmie, szczególnie w kościach, co skutkuje ich zwiększoną podatnością na złamania. Często pierwszym widocznym objawem osteoporozy są właśnie złamania: nadgarstka, kości udowej, kręgów kręgosłupa i (znacznie rzadziej) żeber. Do złamań z powodu osteoporozy dochodzi bez wyraźnych przyczyn – wystarczy niegroźny upadek czy uderzenie. To znak, że choroba znajduje się w zaawansowanym stadium. Do najpowszechniejszych wczesnych objawów osteoporozy można zaliczyć bóle kręgosłupa, które często brane są za objaw zmian zwyrodnieniowych kręgów. Jeśli podejrzewasz u siebie osteoporozę, poproś o skierowanie na konsultację do specjalisty – osteoporologa. Wszyscy seniorzy są narażeni na utratę wapnia w kościach. Proces ten można i warto spowolnić.
- Korzystaj ze słońca. Pod jego wpływem organizm wytwarza witaminę D, która ma zbawienny wpływ na kości – pomaga przyswajać wapń. Postaraj się codziennie przebywać co najmniej pół godziny na powietrzu.
- W przypadku niedostatecznej ekspozycji na światło słoneczne (szczególnie w okresie jesienno-zimowym) stosuj suplementację witaminy D. Pamiętaj, że osoby unikające ekspozycji na promienie słoneczne oraz po 65. roku życia mają obniżoną syntezę skórną witaminy D.
- Zadbaj o wapń w diecie: pij mleko, jogurty, jadaj sery twarde, ryby wraz ze szkieletem (np. szprotki), gruboziarniste kasze;
- Ruszaj się i ćwicz. To pomaga utrzymać dobry stan kości. Codzienna 15-minutowa gimnastyka lub półgodzinny spacer powinny stać się nawykiem.
Choroby reumatyczne
Reumatolog zajmuje się leczeniem zmian zwyrodnieniowych i stanów zapalnych kości, stawów oraz tkanki łącznej. Do tego specjalisty potrzebne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu. Objawy rozwijającej się choroby reumatycznej mogą dotyczyć całego organizmu, należą do nich np. chudnięcie, gorączka, ogólne osłabienie. Mogą także dotyczyć narządów ruchu i objawiać się bólem i zniekształceniem stawów, bólem przy poruszaniu kończynami. Leczenie chorób reumatycznych może wiązać się z podawaniem niesterydowych środków przeciw zapalnych. Trzeba pamiętać, że leki te są niebezpieczne dla przewodu pokarmowego (mogą powodować owrzodzenia i krwawienia), dlatego powinny być przyjmowane pod osłoną leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego. W leczeniu chorób reumatycznych stosuje się także fizykoterapię, gimnastykę, kąpiele lecznicze.
Ważne jest, aby mimo bólu, jak najwięcej się ruszać – aktywność fizyczna pomaga powstrzymywać rozwój choroby. Niektóre choroby reumatyczne mają podłoże alergiczne. W tych przypadkach należy wykluczyć alergen z diety. Dieta zawierająca duże ilości korzystnych dla stawów kwasów tłuszczowych omega-3 (ryby morskie, orzechy, oliwa z oliwek lub olej lniany) stanowi element profilaktyki chorób reumatycznych. Jeśli cierpisz na dolegliwości reumatyczne, warto poprosić o skierowanie na konsultację do reumatologa.
Choroby układu ruchu
Ortopeda zajmuje się narządami ruchu, zarówno problemami wrodzonymi, nabytymi z czasem, jak i tymi, które wystąpiły na skutek urazu (specjalistą od leczenia urazów jest ortopeda traumatolog). Leczenie bólu kręgosłupa nie powinno ograniczać się do tabletek przeciwbólowych czy przeciwzapalnych. Trzeba wzmacniać mięśnie grzbietu i brzucha – warto nauczyć się odpowiednich ćwiczeń pod okiem specjalisty, rehabilitanta, a potem regularnie ćwiczyć w domu. Poproś o skierowanie do ortopedy, jeśli cierpisz na przewlekłe bóle kręgosłupa czy cierpnięcie rąk.
Choroby uszu, nosa, krtani, gardła
Poproś o skierowanie do laryngologa, jeżeli:
- masz przedłużający się katar z bólami głowy,
- odczuwasz ból gardła, chrypę, masz trudności z przełykaniem,
- boli cię ucho albo masz uczucie, że jest zatkane.
Gdy poczujesz, że gorzej słyszysz, zwłaszcza na jedno ucho, powodem może być zatkanie ucha woskowiną. Trzeba wybrać się do laryngologa, by ją usunął. Czasem może zwiastować to większy kłopot – problem głuchoty. Na początku nie słyszymy tonów o wysokiej częstotliwości. Z biegiem czasu nie słyszymy także tonów o średniej częstotliwości. Pojawia się problem ze zrozumieniem mowy. Możesz słyszeć uciążliwe szumy w uszach, ogólnie obniża się ostrość słuchu.
Niedosłuchowi starczemu często towarzyszą zawroty głowy związane ze zmianami naczyniowymi w mózgu. Konieczna jest wizyta u laryngologa lub audiologa (specjalista od słuchu). Niedosłuch można (i warto) rekompensować aparatem słuchowym, który jest refundowany lub dofinansowany przez NFZ raz na 5 lat (www.aparatysluchowe.info).
Aby uzyskać dofinansowanie należy:
– udać się do lekarza rodzinnego w celu otrzymania skierowania do lekarza laryngologa,
– podczas wizyty u laryngologa poprosić o wypisanie zlecenia na aparat słuchowy,
– wysłać do oddziału NFZ wniosek uzyskany od laryngologa wraz z audiogramem (wynikiem badania słuchu),
– po otrzymaniu wniosku z przyznanym dofinansowaniem udać się do firmy oferującej aparaty słuchowe i mającej podpisaną umowę z NFZ w celu jego realizacji,
– wniosek należy zrealizować w terminie podanym we wniosku (zazwyczaj miesiąc).
Choroby jelita grubego
Gastrolog specjalizuje się w chorobach przewodu pokarmowego. Proktolog leczy choroby odbytu, m.in. guzy i żylaki odbytu, przetoki, niesprawne zwieracze. Na wizytę u tych lekarzy należy się zgłosić, jeśli:
- na bieliźnie znajdziesz ślady ropy lub krwi,
- zauważysz świeżą krew w stolcu,
- nastąpiła nagła zmiana rytmu wypróżnień, biegunki na przemian z zaparciem,
- odczuwasz bóle odbytnicy, bolesne parcie na stolec,
- masz problem z nietrzymaniem stolca i gazów.
Podstawowym badaniem profilaktycznym jelita grubego jest kolonoskopia. Należy ją wykonać po 55. roku życia lub wtedy, kiedy są symptomy i lekarz skieruje na takie badanie.
Androlog
To specjalista zajmujący się fizjologią męskich narządów płciowych, m.in. zaburzeniami ich funkcjonowania oraz męskimi hormonami. Warto zgłosić się do niego po pomoc, gry obserwujesz:
- zaburzenia pożądania seksualnego,
- trudność w utrzymaniu podniecenia,
- problemy z erekcją,
- obniżenie zadowolenia z życia seksualnego.
Poradnie leczenia bólu
W poradniach leczenia bólu możesz otrzymać pomoc, gdy zwykłe leki przeciwbólowe nie przynoszą ulgi. Leczy się tu m.in. ostre i przewlekłe bóle kręgosłupa, głowy, stawów, mięśni, a także neuralgie i bóle nowotworowe. Stosuje się nie tylko farmakoterapię. Sięga się po różne formy leczenia, by pomóc pacjentowi, m.in. akupunkturę, elektroakupunkturę, blokadę nerwów, przezskórną stymulację nerwów. Poproś o skierowanie do poradni, gdy ból nie pozwala ci normalnie funkcjonować:
- odczuwasz ból dłużej niż miesiąc,
- jeśli jest to nieokreślony ból, który nie kwalifikuje się do interwencji chirurgicznej,
- nie pomogło dotychczasowe leczenie i fizjoterapia.
Geriatra
Geriatra to specjalista zajmujący się chorobami związanymi ze starzeniem się organizmu. Starzenie jest procesem naturalnym. Nie da się go odwrócić ani zatrzymać, ale dzięki profilaktyce można nie dopuścić do rozwinięcia się niektórych chorób dotykających często osoby w podeszłym wieku, a gdy wystąpią – wcześnie je wychwycić i rozpocząć leczenie. Do geriatry musisz mieć skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu. Geriatra ma przekrojową wiedzę na temat zmian w funkcjonowaniu starzejącego się organizmu (np. spowolnienia pracy jelit, zmniejszenia przepływu krwi przez narządy, spadku przemiany materii) i sposobów radzenia sobie ze skutkami tych zmian. Łączy wiedzę kardiologa, neurologa, endokrynologa, psychiatry, rehabilitanta. Leczy choroby związane właśnie z wiekiem – np. chorobę Alzheimera, Parkinsona czy nadciśnienie tętnicze – charakterystyczne dla starszych osób. Wiek ma też znaczenie dla reakcji na stosowane leki, na wchłanianie pokarmów itp. Geriatra potrafi dostosować dawki leków nawet wtedy, gdy musisz brać ich wiele jednocześnie. Dlatego warto skorzystać z jego pomocy.
Kiedy wezwać pogotowie lub udać się do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego?
Wezwanie Pogotowia Ratunkowego lub wizyta w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR) powinny mieć miejsce wyłącznie w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia lub stanach nagłych mogących prowadzić do istotnego uszczerbku zdrowia. Sugerować je może obecność jednego z poniższych objawów:
– utrata przytomności,
– zaburzenia świadomości,
– drgawki,
– nagły, ostry ból w klatce piersiowej,
– zaburzenia rytmu serca,
– nasilona duszność,
– nagły ostry ból brzucha,
– uporczywe wymioty, zwłaszcza z domieszką krwi,
– masywny krwotok z dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
– masywny krwotok z dróg rodnych,
– ostre i nasilone reakcje uczuleniowe (wysypka, duszność) będące efektem zażycia leku, ukąszenia, czy użądlenia przez jadowite zwierzęta,
– zatrucia lekami, środkami chemicznymi czy gazami,
– rozległe oparzenia,
– udar cieplny
– wyziębienie organizmu,
– porażenie prądem,
– podtopienie lub utonięcie,
– agresja spowodowana chorobą psychiczną,
– dokonana próba samobójcza,
– upadek z dużej wysokości,
– rozległa rana, będąca efektem urazu,
– urazy kończyny dolnej, uniemożliwiające samodzielne poruszanie się.
Nocna i świąteczna opieka zdrowotna
W sytuacjach szczególnych, a zwłaszcza nowych zachorowań lub zaostrzeń dolegliwości w przebiegu schorzeń przewlekłych, które wystąpią w nocy od poniedziałku do piątku w godz. 18.00 -8.00 dnia następnego lub w dni wolne od pracy – w soboty, niedziele i inne dni ustawowo wolne od pracy w godz. 8.00-8.00 dnia następnego można skorzystać ze świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, realizowanej w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
W tym celu należy zadzwonić lub udać się do dyżurnego ambulatorium, nieżależnie od tego, gdzie się mieszka i do którego lekarza/pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) złożyło się swoją deklarację. Informacje na ich temat są dostępne w twojej przychodni POZ na tablicy ogłoszeń, u lekarza POZ oraz na drzwiach przychodni. W ramach opieki nocnej i świątecznej udzielane są lekarskie porady ambulatoryjne, również telefonicznie, a w sytuacjach tego wymagających także wizyty domowe.
Ze świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej należy skorzystać w razie:
– nagłego zachorowania;
– nagłego pogorszenia – nie ma objawów sugerujących bezpośrednie zagrożenie życia lub grożących istotnym uszczerbkiem zdrowia i zastosowane środki domowe lub leki dostępne bez recepty nie przyniosły spodziewanej poprawy;
– obawy, że oczekiwanie na otwarcie przychodni może znacząco wpłynąć na rozwój choroby i stan twojego zdrowia.
Uzasadnieniem dla skorzystania ze świadczeń opieki nocnej i świątecznej mogą też być następujące sytuacje:
– zaostrzenie lub nasilenie dolegliwości znanej choroby przewlekłej (np. kolejny napad astmy oskrzelowej z umiarkowaną dusznością);
– infekcja dróg oddechowych z wysoką gorączką (powyżej 39˚C);
– bóle brzucha;
– nasilone bóle głowy;
– nasilona biegunka lub wymioty;
– zatrzymanie wiatrów, stolca lub moczu;
– nagłe bóle krzyża, kręgosłupa, stawów, kończyn itp.
W ramach działań Pogotowia i SOR oraz nocnej i świątecznej opieki lekarskiej nie można uzyskać:
– wizyty kontrolnej w związku z wcześniej rozpoczętym leczeniem;
– recepty na stosowane stale leki w związku ze schorzeniem przewlekłym;
– rutynowego zaświadczenia o stanie zdrowia;
– skierowania do specjalisty;
– badań dodatkowych i konsultacji specjalistycznych, zaleconych przez lekarza leczącego.
Powyższe świadczenia dostępne są u twojego lekarza rodzinnego lub lekarza POZ od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-18.00.
Leki
Kupując leki w aptekach i punktach aptecznych, mamy pewność, że są one bezpieczne oraz były przechowywane i transportowane w warunkach gwarantujących ich trwałość i działanie. W takich miejscach zdobędziesz też rzetelne informacje na temat leków. Leki są dostępne również w aptekach internetowych, ale większość z nich nie realizuje recept. Leki na receptę można zamówić, ale należy odebrać je osobiście. Każda osoba może różnie reagować na te same leki. Na przykład środki przeciwbólowe inaczej działają na kobiety, a inaczej na mężczyzn. Seniorzy są bardziej wrażliwi na leki i częściej u nich występują działania niepożądane. Dlatego produkty lecznicze powinny być dobierane indywidualnie, a lekarz wypisujący receptę musi wiedzieć o innych przyjmowanych lekarstwach czy preparatach ziołowych, również tych kupowanych bez recepty.
Bezpłatne Leki 75+
To projekt, którego adresatami są wszyscy pacjenci, którzy w dniu wystawiania recepty na leki ukończyli 75. rok życia. Wiek seniorów jest weryfikowany przez numer PESEL (w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL będzie to data urodzenia). Bezpłatne leki są przepisywane na dotychczasowych wzorach recept. Wystarczy, że lekarz lub pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej wpiszą w polu „kod uprawnień dodatkowych” literę S. Oczywiście przepisywany lek musi znajdować się w wykazie bezpłatnych leków dla seniorów. Aktualny wykaz znajdziesz w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia oraz na stronie Ministerstwa Zdrowia: www.75plus.mz.gov.pl. Jeżeli nie jesteś pewien, czy lek, który przepisał ci lekarz, jest refundowany, na stronie Ministerstwa Zdrowia: www.mz.gov.pl w zakładce: „Leki” znajdziesz aktualne obwieszczenia oraz informacje o zasadach refundacji, ustalaniu poziomu odpłatności za leki, o nowych lekach, a także o preparatach, które z list zostały usunięte. Tam znajdziesz też informator o lekach (www.bil.aptek.pl), gdzie po wybraniu z listy przyjmowanych przez ciebie leków można będzie przeprowadzić analizę interakcji leków, tzn. sprawdzić czy dwa lub większa liczba leków przyjmowanych w tym samym czasie, nie powoduje działania szkodliwego dla twojego zdrowia. Pamiętaj, że tylko okazanie ważnego dokumentu potwierdzającego twoje ubezpieczenie, daje podstawę do otrzymania od lekarza recepty na leki refundowane. Warto również czytać najnowsze doniesienia dotyczące prawidłowego i racjonalnego stosowania leków.
Tańsze zamienniki leków refundowanych
Lekarstwa mające różne nazwy handlowe mogą mieć ten sam skład, a więc i działanie. Warto wiedzieć, który z tych leków ma najniższą cenę. O tym powinien poinformować cię lekarz, dlatego należy go o to zapytać, zanim weźmiesz receptę. Możesz też spytać farmaceutę w aptece o tańszy zamiennik leku. W informatorze o lekach www.bil.aptek.pl możesz sprawdzić, ile zapłacisz za przepisany ci lek lub jego odpowiednik.
Import docelowy
Jeżeli w celu ratowania życia lub zdrowia wymagasz podania leku, który z różnych powodów nie jest dopuszczony do obrotu w Polsce, możesz skorzystać z możliwości tzw. importu docelowego5. Zgodę na sprowadzenie leku z zagranicy wydaje Minister Zdrowia na podstawie zapotrzebowania, które wystawia szpital lub lekarz prowadzący leczenie poza szpitalem, wraz z uzasadnieniem tj. informacją o chorobie pacjenta. Do zapotrzebowania musi być dołączona kopia dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie zdrowotne.
Pytania i wątpliwości dotyczące importu docelowego możesz wyjaśnić, dzwoniąc pod numery telefonów: 22 634 94 42 (19). W sprawach objęcia refundacją leków sprowadzonych z zagranicy w ramach importu docelowego dokumenty należy składać bezpośrednio do: Ministerstwo Zdrowia, Departament Polityki Lekowej i Farmacji, ul. Miodowa 15, 00-952 Warszawa.
Recepty
Pamiętaj, że recepty wystawione przez lekarza nie są ważne bezterminowo. Najczęściej ważność recepty wynosi 30 dni od daty jej wystawienia. Od tej reguły są jednak wyjątki i w przypadku niektórych leków termin realizacji wystawionych recept nie może przekroczyć:
- 7 dni od daty wystawienia – na antybiotyki do stosowania wewnętrznego i zewnętrzego;
- 120 dni od daty wystawienia – na preparaty immunologiczne, wytwarzane dla indywidualnego pacjenta;
- 120 dni od daty wystawienia – leki sprowadzane z zagranicy
Od 8 stycznia 2020 recepty będą wystawiane tylko w postaci elektronicznej,
tzw. e-recepty. Nie dotyczy to sytuacji, w przypadku wystawiania:
- recepty pro auctore i pro familiae (które będą mogły być wystawiane zarówno w postaci elektronicznej jak i papierowej);
- recepty transgraniczne, recepty wystawiane w ramach tzw. importu docelowego, recepty dla osoby o nieustalonej tożsamości, recepty wystawiane w ramach tzw. okazjonalnego wykonywania w Polsce zawodu medycznego przez osobę z innego państwa członkowskiego UE oraz recepty wystawiane w czasie braku dostępu do systemu e-zdrowie
W razie awarii systemu, recepty będą wystawiane w postaci papierowej. W przypadku leków refundowanych, do wystawiania recept papierowych będzie się wykorzystywać, tak jak dotychczas, numery recept nadane przez NFZ.
Apteki
W Warszawie działa ponad dwadzieścia aptek całodobowych. Wykaz godzin ich pracy, jak również czas pracy pozostałych aptek, określa uchwała Rady m.st. Warszawy dostępna na stronie www.bip.warszawa.pl.
Rehabilitacja lecznicza
Skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne lub rehabilitacyjne może wystawić każdy lekarz przyjmujący w ramach kontraktu z NFZ, nie tylko z poradni rehabilitacyjnej. Jedynie w przypadku dysfunkcji narządu ruchu wywołanej wadami postawy skierowanie wydaje lekarz z poradni rehabilitacyjnej lub ortopedycznej.
Rehabilitacja w ambulatorium
To specjalistyczne świadczenia zdrowotne udzielane w poradni rehabilitacyjnej. Skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne może wystawić każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, a w przypadku dysfunkcji narządu ruchu wywołanej wadami postawy – lekarz poradni rehabilitacji leczniczej lub poradni ortopedii i traumatologii narządu ruchu (w tym poradni wad postawy). NFZ finansuje do 5 zabiegów dziennie w dziesięciodniowym cyklu terapeutycznym. Pamiętaj, że skierowanie na zabiegi straci ważność, jeżeli nie zostanie zarejestrowane w gabinecie fizjoterapeutycznym w terminie 30 dni od daty wystawienia.
Rehabilitacja w domu
Jeżeli nie możesz dotrzeć do placówki rehabilitacji ambulatoryjnej, możesz skorzystać z rehabilitacji leczniczej w warunkach domowych. Termin domowej lekarskiej porady rehabilitacyjnej, wizyty fizjoterapeutycznej lub zabiegów w domu ustalisz po otrzymaniu skierowania w gabinecie lub zakładzie rehabilitacyjnym, który ma podpisaną umowę z NFZ. Czas rehabilitacji w warunkach domowych wynosi do 80 dni zabiegowych w roku kalendarzowym. W jej trakcie wykonywanych jest do pięciu zabiegów dziennie. W uzasadnionych przypadkach czas trwania rehabilitacji może zostać przedłużony decyzją lekarza kierującego na zabiegi, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ.
Rehabilitacja w ośrodku dziennym
Jeżeli twój stan zdrowia nie pozwala na rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych, ale nie wymagasz całodobowego nadzoru medycznego, możesz skorzystać z zabiegów rehabilitacji leczniczej w ośrodku lub oddziale dziennym. Rehabilitacja ogólnoustrojowa w ośrodku lub oddziale dziennym to zabiegi obejmujące kompleksową fizjoterapię narządu ruchu, szczególnie ze wskazań ortopedycznych (po urazach, przebytych operacjach lub dla osób przewlekle chorych), a także wskazań neurologicznych, reumatologicznych, onkologicznych i pulmonologicznych. Rehabilitacja w ośrodku lub oddziale dziennym trwa od 3 do 6 tygodni przez 5 dni w tygodniu, średnio po 5 zabiegów dziennie.
Rehabilitacja słuchu i mowy obejmuje kompleksową opiekę diagnostyczno-terapeutyczną pacjentów z uszkodzonym słuchem oraz z zaburzeniami rozwojowymi mowy i języka. Rehabilitacja trwa do 120 dni w roku kalendarzowym.
Rehabilitacja wzroku obejmuje kompleksową, wielospecjalistyczną opiekę diagnostyczno-terapeutyczną słabowidzących, zagrożonych utratą wzroku i ociemniałych. Rehabilitacja trwa do 120 dni w roku kalendarzowym.
Rehabilitacja kardiologiczna w ośrodku lub oddziale dziennym to świadczenia udzielane pacjentom po ostrych przebiegach schorzeń sercowo-naczyniowych, a także po przebytych zabiegach kardiochirurgicznych, których stan zdrowia nie pozwala na rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych. Do tego rodzaju rehabilitacji kieruje lekarz: oddziału kardiologii, oddziału kardiochirurgii, oddziału chorób wewnętrznych, poradni kardiologicznej. Czas trwania rehabilitacji kardiologicznej ustala lekarz ośrodka dziennego. NFZ finansuje rehabilitację do 24 dni w ciągu kwartału.
Rehabilitacja pulmonologiczna w ośrodku lub oddziale dziennym jest kontynuacją leczenia powikłanych lub przedłużających się chorób płuc i układu oddechowego. Odbywa się w szpitalu, a skierowanie wystawia lekarz oddziału szpitalnego, w którym obywało się podstawowe leczenie. Trwa ona do 3 tygodni. Natomiast rehabilitacja pulmonologiczna z wykorzystaniem metod subterraneoterapii prowadzona jest w naturalnych, podziemnych komorach solnych. Terapię ustala indywidualnie lekarz ośrodka dziennego; nie może ona być krótsza niż 14 dni ani dłuższa niż 24 dni.
Rehabilitacja w oddziałach stacjonarnych
Gdy ze względu na kontynuację leczenia wymagasz kompleksowych czynności rehabilitacyjnych oraz całodobowej opieki medycznej, możesz skorzystać z rehabilitacji leczniczej w warunkach stacjonarnych. W jej ramach, w zależności od schorzenia, realizowane są m.in. zabiegi:
– stacjonarnej rehabilitacji ogólnoustrojowej czas trwania wynosi do 6 tygodni;
– stacjonarnej rehabilitacji neurologicznej – czas trwania zależy od rodzaju prowadzonej rehabilitacji neurologicznej i wynosi od 6 do 16 tygodni;
– stacjonarnej rehabilitacji pulmonologicznej czas trwania wynosi do 3 tygodni;
– stacjonarnej rehabilitacji kardiologicznej – czas trwania wynosi od 2 do 5 tygodni.
Skierowania na leczenie stacjonarne wystawiane są przez lekarzy specjalistów z oddziałów szpitalnych i poradni specjalistycznych. Zakup sprzętu rehabilitacyjnego w części jest refundowany przez NFZ oraz może być dofinansowany przez Stołeczne Centrum Osób Niepełnosprawnych, ul. gen. W. Andersa 5, tel. 22 509 71 09, 22 509 71 47, www.wcpr.pl.
Wyjazdy na turnusy rehabilitacyjne osób niepełnosprawnych
Możesz ubiegać się o wyjazd na turnus rehabilitacyjny ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), jeśli jesteś osobą niepełnosprawną i posiadasz jedno z niżej wymienionych orzeczeń:
- o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znacznego, umiarkowanego, lekkiego);
- o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów;
- o niepełnosprawności, wydane przed ukończeniem 16. roku życia;
- o grupie inwalidzkiej.
Z takiego dofinansowania można skorzystać tylko raz w roku kalendarzowym (pod uwagę bierze się datę rozpoczęcia turnusu). Osoba niepełnosprawna może ubiegać się o dofinansowanie do turnusu pod warunkiem, że:
- zostanie skierowana na turnus na wniosek lekarza, pod opieką którego się znajduje;
- w roku, w którym ubiega się o dofinansowanie, nie uzyskała na ten cel dofinansowania ze środków PFRON;
- weźmie udział w turnusie, który odbędzie się w ośrodku wpisanym do rejestru ośrodków prowadzonych przez wojewodę (ogólnokrajowy rejestr ośrodków uprawnionych do organizowania turnusów rehabilitacyjnych znajduje się na stronach internetowych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej: www.empatia.mpips.gov.pl;
- nie będzie pełniła funkcji członka kadry na tym turnusie ani nie będzie opiekunem innego uczestnika tego turnusu;
- złoży oświadczenie o wysokości osiąganych dochodów;
- zobowiąże się do przedstawienia na turnusie (podczas pierwszego badania lekarskiego) informacji o stanie zdrowia, sporządzonej nie wcześniej niż na 3 miesiące przed datą rozpoczęcia turnusu, wystawionej przez lekarza, pod którego opieką obecnie się znajduje.
Warunkiem otrzymania dofinansowania do uczestnictwa w turnusie opiekuna osoby niepełnosprawnej jest:
- zalecenie lekarza wskazujące na konieczność obecności opiekuna na turnusie;
- niepełnienie przez opiekuna funkcji członka kadry na tym turnusie;
- spenienie warunku mówiącego, że opiekun nie może być osobą niepełnosprawną wymagającą opieki innej osoby;
- ukończenie przez opiekuna 18 lat albo ukończenie lat 16 i bycie wspólnie zamieszkującym członkiem rodziny osoby niepełnosprawnej.
Osoba niepełnosprawna ubiegająca się o dofinansowanie do uczestnictwa w turnusie powinna złożyć w Stołecznym Centrum Osób Niepełnosprawnych wymagany komplet dokumentów:
- wniosek o przyznanie dofinansowania ze środków PFRON uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym;
- kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub kopię wypisu z treści orzeczenia (potwierdzoną za zgodność z oryginałem);
- wniosek lekarza o skierowanie na turnus rehabilitacyjny, sporządzony nie wcześniej niż na 3 miesiące przed datą złożenia wniosku;
- oświadczenie dotyczące opiekuna osoby niepełnosprawnej na turnusie rehabilitacyjnym.
„Wniosek w sprawie dofinansowania do uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych osób niepełnosprawnych i ich opiekunów”, „Oświadczenie osoby niepełnosprawnej dotyczące opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym” oraz załączniki są do pobrania na stronie www.wcpr.pl. Wnioski należy składać w Stołecznym Centrum Osób Niepełnosprawnych (ul. gen. W. Andersa 5). Osoba nie w pełni sprawna może ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie, jeżeli przeciętny miesięczny dochód podzielony przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie przekracza kwoty:
- 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę w gospodarstwie domowym;
- 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej.
W drugim kwartale 2019 r. przeciętne wynagrodzenie wyniosło 4839,24 zł8.
Jest też możliwość otrzymania dofinansowania po przekroczeniu limitu dochodowego, ale wtedy kwotę pomniejsza się o kwotę przekroczenia dochodu. Wnioskodawca może otrzymać ze środków PFRON dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym w wysokości uzależnionej od stopnia niepełnosprawności, wieku oraz sytuacji życiowej. Osoba niepełnosprawna, która uzyskała dofinansowanie do turnusu rehabilitacyjnego, w terminie 30 dni od otrzymania powiadomienia, nie później jednak niż na 21 dni przed rozpoczęcia turnusu, zobowiązana jest poinformować Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie – Stołeczne Centrum Osób Niepełnosprawnych o turnusie, w którym będzie uczestniczyła.
Leczenie uzdrowiskowe
Z leczenia uzdrowiskowego współfinansowanego przez NFZ można korzystać raz na półtora roku (18 miesięcy). Turnus sanatoryjny trwa 21 dni. Możesz starać się o wyjazd do sanatorium, jeśli cierpisz z powodu chorób ortopedycznych, układu nerwowego, reumatologicznych, kardiologicznych, naczyń obwodowych, górnych i dolnych dróg oddechowych, układu trawienia, skóry, nerek i dróg moczowych, krwi i układu krwiotwórczego, cukrzycy, otyłości, osteoporozy. Skierowanie wystawia lekarz POZ lub specjalista. Oni też kierują na badania. Wyniki należy dołączyć do skierowania, które składasz w oddziale NFZ. Odpowiedź powinna nadejść w ciągu 30 dni. Skierowanie jest ważne 18 miesięcy.
Skierowany do sanatorium uzdrowiskowego pokrywa koszty:
- przejazdu na leczenie uzdrowiskowe i z leczenia uzdrowiskowego;
- częściowej odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie w sanatoriach uzdrowiskowych wg obowiązujących stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia;
- ewentualnego pobytu opiekuna świadczeniobiorcy;
- dodatkowe opłaty w zależności od przepisów lokalnych, obowiązujących w miejscu położenia zakładu lecznictwa uzdrowiskowego, np. opłata klimatyczna.
Zabiegi zalecone są bezpłatne. Na stronie NFZ znajdziesz zestawienie uzdrowisk i sanatoriów z informacją o schorzeniach w nich leczonych: www.nfz.gov.pl.
Więcej informacji uzyskasz pod numerem TIP, tel. 800 190 590.
Wyjazd do sanatorium z ZUS
Z leczenia może skorzystać każdy, jeśli jest zagrożony utratą zdolności do pracy i istnieje szansa, że ją odzyska po rehabilitacji. Musi być ubezpieczony w ZUS (pracuje zawodowo), pobierać zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne albo rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy. Rehabilitacja trwa 24 dni, może być wydłużona lub skrócona, decyduje o tym ordynator ośrodka rehabilitacyjnego. ZUS w całości pokrywa koszty leczenia, zakwaterowania, wyżywienia, dojazdu najtańszym środkiem komunikacji publicznej z miejsca zamieszkania do ośrodka i z powrotem. Więcej na stronie www.zus.pl/rehabilitacja.
Program promocji zdrowia „Aktywny Senior”
To program, mający zapobiec niepełnosprawności osób starszych, skierowany do mieszkańców Warszawy w wieku od 60. roku życia. Celem głównym programu jest zachowanie i poprawa ogólnej sprawności i jakości życia poprzez edukację zdrowotną i aktywizację ruchową. Aby móc uczestniczyć w programie należy zgłaszać się bezpośrednio do placówek realizujących program.