#POKOLENIA

Oprócz korzyści społecznych to przestrzeń biologicznie czynna, a tej w mieście nigdy za dużo. Ogród społeczny to z założenia teren ogólnodostępny dla osób chcących uczestniczyć w jego powstawaniu i kształtowaniu, otwarty na lokalnych mieszkańców. To także miejsce pracy na roli, wspólnego uprawiania roślin i pozyskiwania plonów, przestrzeń dla powstania miejskiej agrokultury w lokalnej skali i często różnorodnych wydarzeń, np. specjalistycznych warsztatów czy szkoleń. Tworzenie terenów zielonych to obecnie jedno z zadań dla instytucji zajmujących się poprawą jakości życia w zatłoczonych, duszących się miastach, w których największymi wyzwaniami stają się rewitalizacja przestrzeni i zrównoważony ekorozwój. Przykładem jest społeczna inicjatywa FOODSHIFT 2030 podjęta w 2020 r. w dziewięciu miastach państw członkowskich Unii Europejskiej, promująca uprawę warzyw, kwiatów, krzewów i drzew owocowych na terenach miejskich, a której celem jest wdrożenie w życie miejskie rozwiązań rolniczych. Polskim miastem uczestniczącym w projekcie jest Wrocław.

Zaletami powstawania ogrodów są również: bezpośrednia edukacja ekologiczna, propagowanie wiedzy ogrodniczej i związanej z żywieniem, oddolne angażowanie się społeczności lokalnej w działania wspólne oraz wzmocnienie poczucia odpowiedzialności za własne otoczenie. Są różne rodzaje ogrodów społecznych, np. typowo uprawne – produkcyjne ogrody warzywne, owocowe, ziołowe. Mogą być też ogrody z funkcją nieuprawną, z ogrodem kwietnym i miejscem spotkań, placem zabaw lub innymi strefami służącymi wypoczynkowi. Są wreszcie ogrody tematyczne, np. sensoryczny, różany. Niektóre pełnią głównie funkcję edukacyjną, są miejscem warsztatów, nauki, terapii. W niektórych miastach europejskich (np. w Paryżu) powstają ogrody z warzywami dla pracowników chociażby korporacji, którzy w czasie przerwy na lunch mogą zerwać sobie świeże listki sałaty czy marchewkę.

W 2017 r. Zarząd Zieleni m.st. Warszawy zainicjował spotkania z osobami zajmującymi się tworzeniem ogrodów społecznościowych. Celem było przede wszystkim wspólne wypracowanie rozwiązań służących rozwijaniu ogrodnictwa społecznościowego w Warszawie. W efekcie opracowane zostały ramy programu „Bujna Warszawa”. Zawiązała się też Rada Ogrodów Społecznościowych skupiająca przedstawicielki i przedstawicieli warszawskich ogrodów. Uczestnikami i twórcami programu są osoby skupione w grupach nieformalnych, organizacjach pozarządowych, działające w Rodzinnych Ogrodach Działkowych, a także instytucje kultury i Miejsca Aktywności Lokalnej. W ramach programu „Bujna Warszawa”: wspierane są różne inicjatywy związane z ogrodami społecznymi, powstała strona internetowa http://bujnawarszawa.pl, oferowane są nieodpłatne warsztaty i konsultacje o tematyce ogrodniczej (tzw. Latająca Szkoła Ogrodników), co roku aktualizowana jest mapa ogrodów społecznościowych, wydany został internetowy poradnik, a także założony i rozbudowywany Otwarty Skład Materiałów Ogrodniczych (OSMO).

Kilka przykładów:

Ogród społecznościowy w Forcie Bema założony w 2015 r. w ramach współpracy Urzędu Dzielnicy Bemowo z mieszkańcami. Projekt wsparli członkowie Fundacji Łąka oraz pracownicy firmy Pszczelarium. Ogród powstał na terenie dawnego sadu w parku Fort Bema. Wykorzystano obecność starszych drzew owocowych, założono łąkę kwietną z rodzimymi gatunkami oraz grządki warzywne i pasiekę z ulami. Obecnie jest to miejsce rekreacji, edukacji ekologicznej dla mieszkańców i szkół. Jest to też przestrzeń dla pikników sąsiedzkich czy wydarzeń kulturalnych, jak wystawy zdjęć.

Ogród społecznościowy Motyka i Słońce powstał w 2015 r. dzięki staraniom dwóch organizacji: Fundacji Łąka i Pracowni Dóbr Wspólnych. Zlokalizowany jest przy siedzibie fundacji na zabytkowym osiedlu domków fińskich – Jazdowie. W ogrodzie uprawiane są warzywa, zioła i owoce, organizowane są wydarzenia edukacyjne, rekreacyjne, sąsiedzkie i kulturalne.

Ogród Społeczny na Paca powstał w 2015 r. na zaniedbanym podwórku przy Centrum Aktywności Lokalnej Paca 40. Został zainicjowany przez grupę nieformalną – celem było stworzenie wspólnej przestrzeni dla wspólnoty mieszkaniowej budynku mieszkalnego przy ul. Paca 40. W ogrodzie posadzono rośliny ozdobne, krzewy owocowe oraz zioła i warzywa. Wyposażono go w sprzęty i małą architekturę – ławki, leżaki, koce oraz huśtawki na drzewach. Przestrzeń jest ogólnodostępna, otwarta dla wszystkich.

Wspólny Ogród przy Służewskim Domu Kultury został założony na działce gminnej w sąsiedztwie miejskiego placu zabaw i siedziby SDK– inicjatora i operatora ogrodu. Korzystają z niego przede wszystkim okoliczni mieszkańcy. Ogród jest ogrodzony, ale otwarty dla każdego. Jego przestrzeń zorganizowano tak, aby umożliwiała inicjatywy zarówno dla najmłodszych, jak i dorosłych ogrodników. Są tam: przyłącze wody, drewniane ławki ze stołem do prac i zadaszeniem, kompostownik, gliniany piec do chleba, dwa inspekty i wydzielone grządki dla roślin użytkowych. W okresie wegetacyjnym organizowane są różnego rodzaju wydarzenia plenerowe, m.in. wspólne nasadzenia, spotkania przyrodnicze dla dzieci, zajęcia ogrodnicze, wypieki chleba czy zajęcia kulinarne z wykorzystaniem plonów z ogrodu.

Jednym z najmłodszych ogrodów jest ten założony przy Centrum Aktywności Międzypokoleniowej „Nowolipie”. W dużych drewnianych donicach rosną zioła i warzywa, m.in. mięta, jarmuż, tymianek, bazylia i pietruszka.

W 2018 r. w ramach 10. edycji Parku Rzeźby organizowanej przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MSN) powstała Sąsiedzka Szklarnia na Bródnie – ogród społeczny przy Parku Bródnowskim. Miała być czasową instalacją artystyczną służącą uprawie roślin i być miejscem spotkań i integracji sąsiedzkiej.

Jak mówi Jolanta Zientek-Varga, animatorka społeczna na Targówku, uczestnicząca w jego powstaniu: Trwałe są ogrody, które mają liderkę/lidera (lub liderów) – osobę, która daje impuls do działań, wzmacnia, nadaje ton i wspiera nowe osoby. Sąsiedzka Szklarnia działała niestety tylko przez półtora roku. W tym roku spontanicznie zrobiliśmy w tym miejscu grządki i nazwaliśmy je Szklarnia bez Szklarni. Kilka osób działa na tym terenie, siejąc i sadząc rośliny oraz dbając o niego. Zarówno w tamtej odsłonie, jak i teraz wspiera nas projekt „Bujna Warszawa”. Poprzednio mieliśmy warsztaty na temat permakultury, prowadzenia ogrodu, przygotowaliśmy wniosek do inicjatywy lokalnej na lepsze zagospodarowanie terenu, niestety został odrzucony. W tym roku od „Bujnej Warszawy” dostaliśmy kompost. Mamy w planach dalsze społeczne wykorzystywanie tego terenu.

1. Motyka i Słońce, ul. Jazdów 3/9, motykaislonce@jazdow.pl, strona na FB
2. Spółdzielnia Krzak, ul. Jazdów 10/6, spoldzielniakrzak@gmail.com, 601 771 044, strona na FB
3. Wspólny Ogród SDK, ul. Bacha 15, wspolnyogrodsdk, 790 025 145, strona na FB
4. Ogród 3 Pokoje z Kuchnią, ul. Głębocka 84, a.sklodowska@bok.waw.pl
5. Ogród Społecznościowy Fort Bema, ul. Waldorffa 32, strona na FB
6. Ogród na Paca, ul. Paca 40, strona na FB
7. Ogródek przedszkola nr 211, ul. Dąbrówki 20, ogród edukacyjny dostępny dla dzieci w godzinach działania przedszkola, 617 53 83
8. Wspólny Ogród Fort Szczęśliwice, ul. Zadumana 5, mprzygod@gmail.com, 600 905 431
9. Praski Ogródek Sąsiedzki, al. Solidarności 55, pos@dkpraga.pl, 511 24 57, strona na FB
10. Górka, ul. Krochmalna 3, https://fb.com/krochmalna3
11. Ogród Modraszka, skwer między ul. Gąbińską 20 a Kiełpińską 3, strona na FB
12. Kulturalny Ogródek Działkowy, ul. Działdowska 6, sekretariat@wck-wola.pl, 632 31 91
13. InGarden, ul. Nowoursynowska 166, teren kampusu SGGW, otwarty dwie godziny dziennie ogród edukacyjny, myszka.izabela@gmail.com
14. Ogród Wspólnotowy Jedność, ul. Czerniakowska 36a, teren ROD „Jedność”, adres działki: Jodłowa 54, https://fb.com/ogrod.jednosc
15. Ogród Mozarta, ul. Mozarta 1, V piętro (taras klubu seniora), pon.-pt. 10.00-19.00, m.klopotowski@smsnd.pl, 519 828 537
16. Szklarnia bez Szklarni, w miejscu zlikwidowanej Sąsiedzkiej Szklarni na Bródnie, teren Parku Bródnowskiego, u wylotu ul. Poborzańskiej, azaklikowska@tlen.pl, strona na FB
17. Ogród Sensoryczny przy Technikum Ogrodniczym, ul. Bełska 1/3
18. CAM „Nowolipie”, ul. Nowolipie 25b
19. Ogród Społecznościowy Białowieska, ul. Białowieska 19, zielony44@gmail.com
20. Zieleń na Sta-Love-j Szwedzka, ul. Stalowa, tppragi@gmail.com, https://www.facebook.com/tpp.towarzystwo.przyjaciol.pragi, strona na FB
21. Podwórko Krasińskiego 8, ul. Krasińskiego 8, izabellamier@gmail.com
22. Wspólna Działka na Czerniakowie, Pułku AK „Broda”, pod Kopcem PW, martajezykowska@wp.pl
23. Zakręceni na Zielono, ul. Czerniakowska 48, teren boiska, zakreceninazielono@wp.pl, 798 808 502
24. Ogród Społecznościowy Stalowa 10/Mała 9, podwórko między kamienicami przy ul. Stalowej i Małej, 501 208 474
25. Ogród Powszechny, ul. Zamoyskiego 20, strona na FB
26. Ogród Społeczny przy Domu Kultury ŚWIT w Dzielnicy Targówek, ul. Wysockiego 11