#POKOLENIA

Ciało człowieka to najwspanialsza konstrukcja natury; w młodości wydaje siȩ nam, że jest niezniszczalne. W młodym wieku działa bez zarzutu; mamy wręcz złudne przekonanie, że tak będzie już zawsze. Jednak z upływem lat ta doskonała maszyneria zaczyna szwankować. U niektórych osób już w wieku około 40 lat pojawiają się zmiany w układzie kostno-stawowym skutkujące trudnościami w poruszaniu się, bólami stawów oraz deformacjami w ich obrębie.

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) to uszkodzenie tkanek stawu. Dochodzi do niej na skutek nieprawidłowego obciążenia stawu i zaburzenia struktury chrząstki stawowej.

Prawidłowy staw składa się z powierzchni stawowych – powierzchni kości tworzących staw, zwróconych do siebie.

Powierzchnie te są pokryte sprężystą chrząstką stawową, która zapewnia amortyzację przy wzajemnych ruchach powierzchni stawowych. Układ ten otoczony jest elastyczną torebką stawową, pokrytą od wewnątrz pokrywą błony maziowej. Błona ta wydziela maź stawową, czyli kleisty, gęsty płyn, który „naoliwia” staw, ułatwiając jego ruchy. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej uszkodzeniu ulegają wszystkie tkanki stawu. Miejscowy stan zapalny może prowadzić do powstawania wysięku – powstania patologicznego płynu w stawie.

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów?

Wraz z fizjologicznym procesem starzenia organizmu stawy zużywają się. W przebiegu choroby dochodzi do utraty chrząstki stawowej, z czasem rozwijają się procesy zapalne. Procesy degeneracyjne dotykają także mięśni i ścięgien. Niektóre przyczyny ChZS są od nas niezależne, np. uwarunkowania genetyczne, płeć (częściej chorują kobiety), starzenie się organizmu. Niestety, my sami też nie jesteśmy bez winy, „zapracowując” na uszkodzenia stawów poprzez nadwagę i otyłość, brak aktywności fizycznej, przeciążenia mechaniczne, przebyte urazy, intensywne uprawianie sport wyczynowego.

Wszyscy znamy objawy zwyrodnienia stawów: to przede wszystkim ból – początkowo występujący tylko podczas ruchów, a w zaawansowanej chorobie także podczas spoczynku, powodujący wybudzenie w nocy, oraz ograniczenie ruchomości stawu. Następuje zmniejszenie zakresu ruchów możliwych do wykonania, a to powoduje zanik mięśni w okolicy stawu. Tym objawom towarzyszyć może bolesność przy dotyku, zniekształcenie stawu, trzeszczenie w podczas ruchu.

Na czym polega leczenie ChZS?

Całkowite wyleczenie ChZS nie jest możliwe. Można jedynie spowolnić procesy zwyrodnieniowe metodami farmakologicznymi lub niefarmakologicznymi. Leczenie ma na celu zwiększenie komfortu życia pacjenta, a więc jak najdłuższe utrzymanie sprawności ruchowej oraz zmniejszenie bólu towarzyszącego schorzeniu. W zależności od zaawansowania choroby wdraża się terapię niefarmakologiczną, leczenie  farmakologiczne lub – w bardzo zaawansowanym postępie schorzenia – leczenie zabiegowe.

Leczenie niefarmakologiczne to przede wszystkim odciążenie stawów poprzez zmniejszenie wagi u osób mających nadwagę. Niezwykle ważna jest także rola fizjoterapii. Jej celem jest poprawa sprawności ruchowej i siły organizmu oraz złagodzenie bólu. Kinezyterapia – dział fizjoterapii – pozwala zachować zakres ruchu w stawie, prawidłową siłę mięśniową oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Innym działem fizjoterapii jest fizykoterapia, czyli zastosowanie w rehabilitacji leczniczej bodźców termicznych (lampy Solux, krioterapia), mechanicznych (masaż), elektrycznych, ultradźwięków, magnetoterapii oraz laseroterapii.

Leczenie farmakologiczne polega na zastosowaniu leków przeciwbólowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz opioidów. Leki przeciwbólowe zmniejszają jedynie ból, nie wpływając na przebieg choroby.

Ostatnio pojawiły się dwie nowatorskie procedury leczenia ChZS. Są to terapia osoczem bogatym w czynniki wzrostu (PRP), oraz technologia podania komórek macierzystych (MSC) pozyskiwanych z tkanki tłuszczowej pacjenta.

Terapia osoczem bogatopłytkowym (PRP) wykorzystuje unikalne właściwości osocza, które jest bogate w czynniki wzrostu.

Czynniki wzrostu wywierają niezwykle korzystny wpływ na skomplikowane mechanizmy gojenia się i regeneracji tkanek. Dzięki nim uśmierzeniu ulegają także dolegliwości bólowe.

Terapia z wykorzystaniem komórek macierzystych (MSC) stosowana jest w medycynie regeneracyjnej – celem tego nowego kierunku medycyny jest leczenie poprzez zastępowanie starych, chorych komórek komórkami młodymi. Komórki macierzyste mają unikalną cechę: różnicują się w dojrzałe komórki innych tkanek, np. ścięgien, chrząstki, wiązadeł. Komórki macierzyste podaje się bezpośrednio w miejsce uszkodzenia, co prowadzi do tworzenia zdrowych tkanek. Ta obiecująca metoda ma jednak liczne przeciwskazania zdrowotne; jest także bardzo kosztowna.

ChZS ma charakter postępujący i przewlekły. Im bardziej narastają dolegliwości bólowe, tym bardziej pacjent rezygnuje z aktywności. Im mniej chory się porusza, tym bardziej schorzenie postępuje. Przychodzi moment, kiedy leczenie farmakologiczne oraz zabiegi z zakresu fizjoterapii i fizykoterapii nie pomagają. Należy wdrożyć leczenie zabiegowe.

Zabiegiem, który pozwala na skuteczną diagnostykę oraz na wykonanie zabiegu chirurgicznego z użyciem mało inwazyjnych narzędzi jest artroskopia.

Artroskopia to metoda endoskopowa, polegająca na wziernikowaniu stawu. Dodatkowo w trakcie zabiegu można pobrać materiał do badania histopatologicznego lub bakteriologicznego.

Artroskopia jest zabiegiem chirurgicznym wykonywanym przy miejscowym lub całkowitym znieczuleniu. Zaletami tej metody są wysoka precyzja, szybka naprawa chorego stawu, krótka hospitalizacja oraz mała blizna pooperacyjna.

Najczęściej wykonuje się artroskopię stawu kolanowego. Ale zabiegi tą metodą przeprowadza się także w przypadku stawu barkowego, łokcia, stawu skokowego, biodra oraz dłoni (nadgarstka). W przypadku nieustających dolegliwości bólowych i znacznego ograniczenia ruchomości w przebiegu zmian zwyrodnieniowych, jedynym zabiegiem jest endoprotezoplastyka. Zabiegi polegają na wymianie stawu dotkniętego zmianami zwyrodnieniowymi na sztuczny, zachowujący odwzorowaną anatomię stawu naturalnego.

Endoproteza to implant wykonany z bio-przyswajalnych materiałów, wszczepiany operacyjnie do organizmu; zastępuje on lub wspomaga utraconą funkcję danego stawu.

Endoprotezoplastykę stosuje się w przypadku zwyrodnienia stawu kolanowego, stawu biodrowego oraz stawu ramiennego. Materiały, z których wykonuje się endoprotezy udoskonalane są w miarę rozwoju technologii oraz obserwacji klinicznych. Poszukuje się materiału, który dobrze połączy się z kością i będzie dobrze tolerowany przez organizm. Prawidłowo dopasowana endoproteza może służyć kilkanaście lat.

W jakim kierunku rozwija się w tej chwili leczenie ChZS?

Wszczepianie endoprotez to ogromny postęp w leczeniu zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawów; umożliwiają one choremu poruszanie się, uwalniają od nieustającego bólu. Jednak to nie endoprotezy są przyszłością w ortopedii. Przyszłość leży w nowej generacji materiałów, które, podawane bezpośrednio do jamy stawowej, skutecznie i trwale zastępują utraconą maź stawową, przywracając tym samym właściwą funkcję stawu. To nowe rozwiązanie to:

endoproteza w płynie, zwana także wiskoprotezą.

Wiskoproteza to substancja w formie żelu, składająca się w 96% z analitycznie czystej wody; pozostałe 4% stanowi trójwymiarowy poliakrylamid uzupełniony jonami srebra w stężeniu 0,0001 do 0,0025 %. Zabieg iniekcyjnego podania preparatu do wnętrza jamy stawowej jest mało inwazyjny. Preparat przywraca prawidłowe smarowanie chrząstek, ruchomość stawu oraz właściwą amortyzację. Jego działanie oparte jest przede wszystkim na przywróceniu lepkości płynu stawowego. Wysoka gęstość podanej substancji wpływa na redukcję tarcia wewnątrz stawu. Podany do szpary stawowej żel zwiększa amortyzację i pomaga zachować integralność chrząstki stawowej. Dzięki jonom srebra, zawartym w płynie iniekcyjnym, osiąga się dodatkowy bardzo ważny efekt, którym jest zapobieżenie potencjalnym powikłaniom mikrobiologicznym w miejscu iniekcji. Płynna endoproteza przeznaczona jest do użycia we wszystkich zmienionych chorobowo stawach. Zaopatruje się z jej użyciem staw barkowy, staw łokciowy, staw biodrowy, staw kolanowy, a także staw skokowy. Procedura podania syntetycznej wiskoprotezy do stawu jest ściśle określona dla każdej części ciała, a efekt we wszystkich stawach jest porównywalny.

Płynna endoproteza ulega powolnemu procesowi biodegradacji. Czas działania podanego preparatu szacuje się na około 24 miesiące, co daje pacjentowi możliwość funkcjonowania bez bólu przez okres od 1-2 lat. Jest to idealne rozwiązanie dla osób, które z różnych przyczyn nie mogą lub nie chcą szybko decydować się na zabieg chirurgiczny. Podstawową zaletą endoprotezy w płynie jest szybki efekt działania. Hydrożel, będący w 100% substancją syntetyczną nie wywołuje reakcji alergicznych. Idealnie odwzorowuje naturalną maź stawową, dzięki czemu chroni chrząstkę przed dalszą degeneracją poprzez separację od siebie powierzchni stawowej. Preparat działa bakteriobójczo, dzięki czemu unika się zakażeń.

Wiskoproteza nie zawiera kwasu hialuronowego ani innych składników, które ulegają rozkładowi w organizmie człowieka w wyniku działania enzymów. Dzięki temu preparat pozostaje na dłużej w miejscu aplikacji, tworząc sztuczną endoprotezę. Wiskoproteza jest materiałem o dużej biozgodności z biologiczną tkanką, nie wykazuje także właściwości immunogennych ani antygenowych.

Co przyniesie przyszłość? Według specjalistów przyszłość ortopedii leży w bioinżynierii – genetyce i hodowli komórek. Przypuszczalnie dojdzie do odkrycia genu decydującego o starzeniu się chrząstki stawowej, w wyniku czego dojdzie do zwyrodnienia stawu. Na to jednak musimy jeszcze poczekać.